[ Ricorre in questi giorni il sessantesimo anniversario dall'inizio
delle operazioni militari per la Liberazione di Belgrado, che videro
anche l'Armata Rossa sovietica come protagonista: a ripercorrere quella
vicenda eroica e' la storica russa Nina Vasiljeva ]
http://www.artel.co.yu/sr/izbor/jugoslavija/2004-09-23_1.html
PRE SSEST DECENIJA ZAPOCETA JE OSLOBODILACKA BEOGRADSKA OPERACIJA
Moskva, 23. septembra 2004. godine
RIA "Novosti"
Specijalno za Artel-Geopolitiku
Nina VASILJEVA, magistar istorijskih nauka
Godina 2004. obelezena je nizom istorijskih datuma, vezanih za
priblizavanje 60-godisnjice Pobede u Drugom svetskom ratu, u kome su
narodi sveta pobedili najvece zlo XX veka - fassizam. U Rusiji se dobro
secaju da je jedna od znacajnijih stepenica na putu ka toj Pobedi bila
strateska ofanzivna operacija Crvene armije na Balkanskom pravcu, u
kojoj je posebnu ulogu odigrala Beogradska operacija, koju su izvodilje
trupe Treceg i Drugog ukrajinskog fronta, zajedno sa jedinicama
Narodno-oslobodilacke armije Jugoslavije i uz ucesce vojske
Otadzbinskog fronta Bugarske, u periodu od 28. septembra do 20. oktobra
1944. godine. Tu operaciju, kojom je zavrseno oslobadjanje istocnih
teritorija Jugoslavije, i dan-danas smatraju simbolom
sovjetsko-jugoslovenskog borbenog bratstva.
Pri tom, ma kakav bio odnos savremenog drustva prema komunistickoj
ideologiji, cinjenica ostaje cinjenicom: komunisticka partija
Jugoslavije tada je bila jedina snaga u zemlji, kojoj je poslo za rukom
da objedini jugoslovenske patriote u okviru opstenacionalnog pokreta,
na principima "bratstva i jedinstva" svih naroda, da razvije snazni
narodno-oslobodilacki pokret i stvori Narodno-solobodilacku armiju
Jugoslavije. Za borbu oprotiv nje fasisticki okupatori morali su drzati
na teritoriji drzave preko 30 divizija. Do jeseni 1944. godine NOAJ je
brojala oko 400 hiljada ljudi i kontrolisala znacajan deo jugoslovenske
teritorije. Istina, ona je uglavnom posedovala trofejno streljacko
oruzje, osecala zestoku potrebu za municijom, opremom i namirnicama.
Rukovodstvo jugoslovenskim narodno-oslobodilackim pokretom uzdalo se u
pomoc SSSR i Crvene armije, u njima videlo svoj oslonac, kao glavne
snage antihitlerovske koalicije, i racunalo na njen doprinos
oslobadjanju zemlje od hitlerovskih okupatora.
U septembru 1944. godine, kada se Crvena armija priblizavala granicama
Jugoslavije, u zemlji se jos nalazilo 14 kompletnih i 8 nekompletnih
nemackih divizija, a takodje znacajne snage lokalnih kvislinga. Veci
njihov deo bio je koncentrisan u istocnim predelima zemlje, upravo na
putu nastupajucih oslobodilaca. Protivnik je pridavao posebni znacaj
utvrdjivanju Beograda, pretvorivsi ga u glavni bastion za svoju odbranu
na Balkanu.
Uoci ulaska trupa Crvene armije na jugoslovensku teritoriju izmedju
SSSR, koji je nastupao kao garant interesa komunistickih snaga u
Jugoslaviji, i zapadnih saveznika u antihitlerovskoj koaliciji, koje su
podrzavale kraljevsku vladu u emigraciji i oruzane formacije ccetnika,
zapodenuta je ostra diplomatska borba oko vojnih i politickih pitanja.
Svaka od strana tezila je da ucvrsti svoje pozicije u Jugoslaviji, kako
bi nakon rata ucvrstila i svoj uticaj u tom vaznom i eksplozivnom
regionu Evrope, gde su se istorijski presecali interesi svih velikih
drzava.
Sef vlade Velike Britanije Vinston Ccerccil je, na primer, ulagao
velike napore u cilju realizacije plana iskrcavanja zapadnih saveznika
na Jadransku obalu Jugoslavije. Da se to desilio, komunisti bi izgubili
svoj uticaj u jugoslovenskom drustvu. Vrhovni komandant NOAJ, marsal
Josip Broz Tito, koji je predvodio borbu svog naroda protiv okupatora,
pisao je 5. jula 1944. godine Josifu Staljinu: "Najsnaznija podrska u
svakom pogledu sastojala bi se u tome, ako bi Crvena armija krenula
preko Karpata i Rumunije u pravcu juga. Takav plan bi osujetio mnoge
planove na Balkanu, koje iznose oni koji hoce da pomocu razdora ucvrste
svoje pozicije".
Oko 20. septembra 1944. godine marssal Tito je licno doputovao u Moskvu
radi usaglasdavanja najznacajnijih pitanja saradnje izmedju sovjetskih
i jugoslovenskih trupa. Tada je postignut sporazum o privremenom ulasku
sovjetske vojske na jugolsoivensku teritoriju, kako bi zajedno sa NOAJ
oslobodili istocne rejone Jugoslavije i Beograd. Sporazumom je bilo
predvidjeno, da ce nakon izvrsenja svojih operativnih zadataka
sovjetska vojska biti povucena iz zemlje. Politicki smisao tog
dokumenta svodio se na to, da je neposredno oruzano mesanje zapadnih
zemalja sa aspekta medjunarodno-pravnog preesedana sada bilo krajnje
otezano. Zatim, pocetkom oktobra u rumunskom gradu Krajovi potpisan je
sovjetsko-bugarski sporazum o vojnoj saradnji u borbi protiv
zajednickog neprijatelja i o ucescu bugarske vojske u Beogradskoj
operaciji.
Vojno-politicka specifika te ofanzivne operacije sastojala se u tome,
sto je ona postala odlucujuca bitka ne samo za isterivanje neprijatelja
iz istocnih rejona Jugoslavije, nego i sa citavog Balkanskog
poluostrva. Hitlerovci su, spasavajuci svoju vojsku, bili prinudjeni da
se povuku i iz Grccke, iz juznih predela Jugoslavije i iz Albanije.
Druga specificnost svodila se na to, sto su u resavanju jedinstvenog
strateskog zadatka bili udruzeni napori triju saveznickih armija.
Visokoj dinamici nastupanja sovjetskih trupa takodje su umnogome
doprinosili prijateljski odnosi i pomoc stanovnistva Srbije vojnicima
Crvene armije, koji su se borili za do tada nepoznate im gradove
Negotin i Zajeccar, za svako srpsko selo sa takvim samopozrtvovanjem,
sa kakvim su se borili kraj zidina svojih rodnih gradova - Staljingrada
i Smolenska, Lenjingrada i Kijeva.
Od veoma velikog politickog znacaja bila je i okolnost da prvi u
oslobodjeni Beograd, zajedno sa Crvenom armijom, udju jedinice NOAJ. I
sovjetska komanda je u tom cilju cilju preduzela sve neophodne mere. U
borbenim redovima Cetvrtog gardijskog mehanizovanog korpusa Crvene
armije nastupale su jedinice Prvog proleterskog korpusa NOAJ. U zoru
14. oktobra prvi sovjetski tenkovi i jugoslovenski vojnici pojavili su
se na juznoj periferiji prestonice i u jurisu krenuli na grad.
20. oktobra 1944. godine posle teskih i krvavih borbi trupe Crvene
armije, zajedno sa jedinicama NOAJ, oslobodili su Beograd. Te veceri, u
22 casa po moskovskom vremenu, sovjetska prestonica je artiljerijskim
plotunima pozdravila trupe Treceg ukrajinskog fronta i NOAJ.
Dva dana kasnije, 22. oktobra, u Beogradu su sahranjeni poginuli u
borbama vojnici i ofiiciri Crvene armije i NOAJ. Na ulicama grada
gorele su svece. U borbama za prestonicu Jugoslavije dali su zivote 2
hiljade 953 borca NOAJ i oko hiljadu sovjetskih vojnika. U Beogradskoj
operaciji nepovratni gubici Crvene armije izneli su 4350 ljudi, a
ukupni gubici - 18.838 ljudi. Ukazom Vrhovnog komandanta oruznaih snaga
SSSR od 14. novembra 1944. godine 19 jedinica Treceg ukrajinskog fronta
i divizion oklopnih camaca Dunavske ratne flotile, koji su se istakli u
borbama za oslobodjenje Beograda, dodeljeno je zvanje "Beogradski".
Imenima sovjetskih vojskovodja Fjodora Tolbuhina, Vasilija Zzdanova,
Sergeja Birjuzova i drugih vojnika nazvane su ulice u Beogradu.
Danas vec ne postoji ni naziv drzave Jugoslavije, nema ni Sovjetskog
Saveza. Medjutim, istinska merila dobra i zla ne issccezavaju iz
pamcenja naroda. I ne vene cvece na Memorijalnom groblju oslobodilaca
Beograda. Da li je svet postao onakav o kakvom su mastali oni koji su
zivote ugradili u nasu zajednicku Pobedu nad fassizmom? Tesko da jeste.
Na smenu tom ratu dosli su drugi ratovi i drugi oruzani konflikti. Oni
ostavljaju duboke tragove u dusama postenih ljudi zbog porusenih
srpskih pravoslavnih svetinja na Kosovu i Metohiji, zbog eksplozija
raketa NATO nad Beogradom, zbog suza majki za poginulom decom u ruskom
gradu Beslanu.
Zvonjava zvona odjekuje danas ne samo u znak secanja na pale u Drugom
svetskom ratu, vec i kao upozorenje, kao poziv na ujedinjenje u borbi
protiv novih opasnosti XXI veka, koje nisu nista manje strasne od
fasizma. Istorija nas ucci: pobedicemo ako budemo zajedno.
delle operazioni militari per la Liberazione di Belgrado, che videro
anche l'Armata Rossa sovietica come protagonista: a ripercorrere quella
vicenda eroica e' la storica russa Nina Vasiljeva ]
http://www.artel.co.yu/sr/izbor/jugoslavija/2004-09-23_1.html
PRE SSEST DECENIJA ZAPOCETA JE OSLOBODILACKA BEOGRADSKA OPERACIJA
Moskva, 23. septembra 2004. godine
RIA "Novosti"
Specijalno za Artel-Geopolitiku
Nina VASILJEVA, magistar istorijskih nauka
Godina 2004. obelezena je nizom istorijskih datuma, vezanih za
priblizavanje 60-godisnjice Pobede u Drugom svetskom ratu, u kome su
narodi sveta pobedili najvece zlo XX veka - fassizam. U Rusiji se dobro
secaju da je jedna od znacajnijih stepenica na putu ka toj Pobedi bila
strateska ofanzivna operacija Crvene armije na Balkanskom pravcu, u
kojoj je posebnu ulogu odigrala Beogradska operacija, koju su izvodilje
trupe Treceg i Drugog ukrajinskog fronta, zajedno sa jedinicama
Narodno-oslobodilacke armije Jugoslavije i uz ucesce vojske
Otadzbinskog fronta Bugarske, u periodu od 28. septembra do 20. oktobra
1944. godine. Tu operaciju, kojom je zavrseno oslobadjanje istocnih
teritorija Jugoslavije, i dan-danas smatraju simbolom
sovjetsko-jugoslovenskog borbenog bratstva.
Pri tom, ma kakav bio odnos savremenog drustva prema komunistickoj
ideologiji, cinjenica ostaje cinjenicom: komunisticka partija
Jugoslavije tada je bila jedina snaga u zemlji, kojoj je poslo za rukom
da objedini jugoslovenske patriote u okviru opstenacionalnog pokreta,
na principima "bratstva i jedinstva" svih naroda, da razvije snazni
narodno-oslobodilacki pokret i stvori Narodno-solobodilacku armiju
Jugoslavije. Za borbu oprotiv nje fasisticki okupatori morali su drzati
na teritoriji drzave preko 30 divizija. Do jeseni 1944. godine NOAJ je
brojala oko 400 hiljada ljudi i kontrolisala znacajan deo jugoslovenske
teritorije. Istina, ona je uglavnom posedovala trofejno streljacko
oruzje, osecala zestoku potrebu za municijom, opremom i namirnicama.
Rukovodstvo jugoslovenskim narodno-oslobodilackim pokretom uzdalo se u
pomoc SSSR i Crvene armije, u njima videlo svoj oslonac, kao glavne
snage antihitlerovske koalicije, i racunalo na njen doprinos
oslobadjanju zemlje od hitlerovskih okupatora.
U septembru 1944. godine, kada se Crvena armija priblizavala granicama
Jugoslavije, u zemlji se jos nalazilo 14 kompletnih i 8 nekompletnih
nemackih divizija, a takodje znacajne snage lokalnih kvislinga. Veci
njihov deo bio je koncentrisan u istocnim predelima zemlje, upravo na
putu nastupajucih oslobodilaca. Protivnik je pridavao posebni znacaj
utvrdjivanju Beograda, pretvorivsi ga u glavni bastion za svoju odbranu
na Balkanu.
Uoci ulaska trupa Crvene armije na jugoslovensku teritoriju izmedju
SSSR, koji je nastupao kao garant interesa komunistickih snaga u
Jugoslaviji, i zapadnih saveznika u antihitlerovskoj koaliciji, koje su
podrzavale kraljevsku vladu u emigraciji i oruzane formacije ccetnika,
zapodenuta je ostra diplomatska borba oko vojnih i politickih pitanja.
Svaka od strana tezila je da ucvrsti svoje pozicije u Jugoslaviji, kako
bi nakon rata ucvrstila i svoj uticaj u tom vaznom i eksplozivnom
regionu Evrope, gde su se istorijski presecali interesi svih velikih
drzava.
Sef vlade Velike Britanije Vinston Ccerccil je, na primer, ulagao
velike napore u cilju realizacije plana iskrcavanja zapadnih saveznika
na Jadransku obalu Jugoslavije. Da se to desilio, komunisti bi izgubili
svoj uticaj u jugoslovenskom drustvu. Vrhovni komandant NOAJ, marsal
Josip Broz Tito, koji je predvodio borbu svog naroda protiv okupatora,
pisao je 5. jula 1944. godine Josifu Staljinu: "Najsnaznija podrska u
svakom pogledu sastojala bi se u tome, ako bi Crvena armija krenula
preko Karpata i Rumunije u pravcu juga. Takav plan bi osujetio mnoge
planove na Balkanu, koje iznose oni koji hoce da pomocu razdora ucvrste
svoje pozicije".
Oko 20. septembra 1944. godine marssal Tito je licno doputovao u Moskvu
radi usaglasdavanja najznacajnijih pitanja saradnje izmedju sovjetskih
i jugoslovenskih trupa. Tada je postignut sporazum o privremenom ulasku
sovjetske vojske na jugolsoivensku teritoriju, kako bi zajedno sa NOAJ
oslobodili istocne rejone Jugoslavije i Beograd. Sporazumom je bilo
predvidjeno, da ce nakon izvrsenja svojih operativnih zadataka
sovjetska vojska biti povucena iz zemlje. Politicki smisao tog
dokumenta svodio se na to, da je neposredno oruzano mesanje zapadnih
zemalja sa aspekta medjunarodno-pravnog preesedana sada bilo krajnje
otezano. Zatim, pocetkom oktobra u rumunskom gradu Krajovi potpisan je
sovjetsko-bugarski sporazum o vojnoj saradnji u borbi protiv
zajednickog neprijatelja i o ucescu bugarske vojske u Beogradskoj
operaciji.
Vojno-politicka specifika te ofanzivne operacije sastojala se u tome,
sto je ona postala odlucujuca bitka ne samo za isterivanje neprijatelja
iz istocnih rejona Jugoslavije, nego i sa citavog Balkanskog
poluostrva. Hitlerovci su, spasavajuci svoju vojsku, bili prinudjeni da
se povuku i iz Grccke, iz juznih predela Jugoslavije i iz Albanije.
Druga specificnost svodila se na to, sto su u resavanju jedinstvenog
strateskog zadatka bili udruzeni napori triju saveznickih armija.
Visokoj dinamici nastupanja sovjetskih trupa takodje su umnogome
doprinosili prijateljski odnosi i pomoc stanovnistva Srbije vojnicima
Crvene armije, koji su se borili za do tada nepoznate im gradove
Negotin i Zajeccar, za svako srpsko selo sa takvim samopozrtvovanjem,
sa kakvim su se borili kraj zidina svojih rodnih gradova - Staljingrada
i Smolenska, Lenjingrada i Kijeva.
Od veoma velikog politickog znacaja bila je i okolnost da prvi u
oslobodjeni Beograd, zajedno sa Crvenom armijom, udju jedinice NOAJ. I
sovjetska komanda je u tom cilju cilju preduzela sve neophodne mere. U
borbenim redovima Cetvrtog gardijskog mehanizovanog korpusa Crvene
armije nastupale su jedinice Prvog proleterskog korpusa NOAJ. U zoru
14. oktobra prvi sovjetski tenkovi i jugoslovenski vojnici pojavili su
se na juznoj periferiji prestonice i u jurisu krenuli na grad.
20. oktobra 1944. godine posle teskih i krvavih borbi trupe Crvene
armije, zajedno sa jedinicama NOAJ, oslobodili su Beograd. Te veceri, u
22 casa po moskovskom vremenu, sovjetska prestonica je artiljerijskim
plotunima pozdravila trupe Treceg ukrajinskog fronta i NOAJ.
Dva dana kasnije, 22. oktobra, u Beogradu su sahranjeni poginuli u
borbama vojnici i ofiiciri Crvene armije i NOAJ. Na ulicama grada
gorele su svece. U borbama za prestonicu Jugoslavije dali su zivote 2
hiljade 953 borca NOAJ i oko hiljadu sovjetskih vojnika. U Beogradskoj
operaciji nepovratni gubici Crvene armije izneli su 4350 ljudi, a
ukupni gubici - 18.838 ljudi. Ukazom Vrhovnog komandanta oruznaih snaga
SSSR od 14. novembra 1944. godine 19 jedinica Treceg ukrajinskog fronta
i divizion oklopnih camaca Dunavske ratne flotile, koji su se istakli u
borbama za oslobodjenje Beograda, dodeljeno je zvanje "Beogradski".
Imenima sovjetskih vojskovodja Fjodora Tolbuhina, Vasilija Zzdanova,
Sergeja Birjuzova i drugih vojnika nazvane su ulice u Beogradu.
Danas vec ne postoji ni naziv drzave Jugoslavije, nema ni Sovjetskog
Saveza. Medjutim, istinska merila dobra i zla ne issccezavaju iz
pamcenja naroda. I ne vene cvece na Memorijalnom groblju oslobodilaca
Beograda. Da li je svet postao onakav o kakvom su mastali oni koji su
zivote ugradili u nasu zajednicku Pobedu nad fassizmom? Tesko da jeste.
Na smenu tom ratu dosli su drugi ratovi i drugi oruzani konflikti. Oni
ostavljaju duboke tragove u dusama postenih ljudi zbog porusenih
srpskih pravoslavnih svetinja na Kosovu i Metohiji, zbog eksplozija
raketa NATO nad Beogradom, zbog suza majki za poginulom decom u ruskom
gradu Beslanu.
Zvonjava zvona odjekuje danas ne samo u znak secanja na pale u Drugom
svetskom ratu, vec i kao upozorenje, kao poziv na ujedinjenje u borbi
protiv novih opasnosti XXI veka, koje nisu nista manje strasne od
fasizma. Istorija nas ucci: pobedicemo ako budemo zajedno.