[ L'imperialismo euro-tedesco, dopo il 1989, ha preso a rinfocolare e
strumentalizzare la problematica degli esuli di lingua tedesca,
trasferitisi verso occidente in seguito alla sconfitta del Terzo Reich
nel 1945. Tra le questioni che vengono poste oggi, in senso
revanscista, ci sono ad esempio quella degli "svevo-danubiani" (ai
danni di Serbia e Croazia) e quelle dei "tedeschi del Volga" e "di
Koenigsberg" - cioe' dell'odierna enclave russa di Kaliningrad... ]
http://www.artel.co.yu/sr/izbor/evropa/2004-09-21.html
ISTORIJU NE TREBA PREKRAJATI
Moskva, 21. septembra 2004. godine
RIA "Novosti"
Specijalno za Artel-Geopolitiku
Igor MAKSIMICCEV, doktor istorijskih nauka
Kada mala Evropa pokusava da se ogradi od Rusije, jedini rezultat moze
biti sledeci: nikada nece biti Velike Evrope. Mi to uocavamo na primeru
cudne istorije projekta stvaranja u Berlinu "Centra prognanika", koji
je pokrenuo Savez prognanika Savezne Republike Nemacke.
Sve se svodi na to sto su se danas, kada je u ovoj godini otkucalo 90
godina od pocetka Prvog svetskog rata a u narednoj se navrsava 60
godina Pobede, cijem dostizanju je SSSR dao glavni doprinos, latili
posla da preispituju istoriju.
Zvanicni cilj pomenute organizacije jeste zastita interesa nemackih
iseljenika koji su prinudno napustili podrucja u kojima su
tradicionalno ziveli, koja su ostala izvan Nemacke ili su granicna sa
njenom teritorijom, a u skladu sa odlukama Potsdamske konferencije
1945. godine.
Svojevremeno su zemlje Istocne Evrope tu organizaciju uneli u spisak
revanssistickih, ali danas inicijatori projekta uveravaju da im nije
namera "da povredjuju stare rane".
Oni smatraju da narodi Evrope treba da znaju, sta su dozivljavali i
prezivljavali milioni nemackih iseljenika nakon okoncanja Drugog
svetskog rata. Autori ideje svoj projekat oznacavaju kao "doprinos
zblizavanju naroda", posto je cvrsto uzajamno razumevanje medju njima
moguce jedino na osnovu potpunog i objektivnog poznavanja istorijskih
cinjenica.
U sustini, oni i nisu tako daleko od istine. Sve nevine zrtve rata
imaju pravo na saosecanje i solidarnost nezavisno od svoje nacionalne
pripadnosti. Tojest, i Nemci takodje. Ali je kulminacija nesavesnosti
ako se to saosecanje i solidarnost koriste za potpirivanje
neprijateljske atmosfere u odnosu prema narodu koji je dao najvise
zrtava radi osiguranja mirne buducnosti covecanstva. Tojest, ruskog
naroda. A upravo se to dogadja oko ideje "Centra za prognanike".
Tim pre sto cak i letimicno upoznavanje sa cinjenicama iz
sezdesetogodisnje proslosti daje prilicno neocekivanu predstavu o ulozi
SSSR u pitanju preseljenja Nemaca.
Reklo bi se da sovjetski ljudi nisu imali razloga da simpatissu Nemce
nakon svega sto su trupe SS i vermaht ucinili na okupiranoj teritoriji
SSSR.
Medjutim, upravo su se sovjetske okupacione vlasti u Nemackoj vise puta
obracale s molbom Moskvi da ublazi uslove iseljavanja nemackog
stanovnistva iz granicnih drzava. U raportiuma sovjetskih vojnih
komandanata u rejonima Istocne Nemacke, na granici sa Ccehoslovacckom i
Poljskom - narocito u Gerlicu, gde su se slivale reke iseljenika iz
cehoslovackih Sudeta i Zapadne Poljske, stalno je saopstavano o
nehumanom nacinu isterivanja Nemaca od
strane Cceha i Poljaka.
U leto 1945. godine sovjetske vojne vlasti u tim punktovima izvestavale
su Moskvu da je iseljavanim iz Ccesske sudetskim nemcima - a u pitanju
su bili samo zene, starci I deca - ostavljano svega jedan sat da se
spakuju, a dopustano im je da sa sobom ponesU imovinu vrednu svega 5
maraka. Nije im cak ni transport obezbedjivan. Raspored pristizanja
iseljenika nije usaglasavan sa sovjetskom stranom, sto je veoma
otezavalo obezbedjivanje cak i privremenog smestaja u ionako razorenim
u borbama naseljima. Dolazak preseljavanih Nemaca bez bilo kakvih
sredstava za egzistenciju na skoro potpuno razorenu u toku borbi
teritoriju sovjetske okupacione zone Nemacke odmah nakon okoncanja
vojnih dejstava dovodilo je u neverovatno tezak polozaj lokalno
stanovnistvo i sovjetsku vojnu administraciju - snabdevanje
stanovnistva namirnicama osiguravano je iskljucivo iz armijskih rezervi.
Znacajan deo iseljenika umirao je na putu, a medju onima koji su stigli
do nemacke teritorije cesto su se desavala samoubistva - i o tome su
takodje pisali komandi zabrinuti ruski oficiri, koji su do juce
ratoivali protiv Nemaca.
Uslovi preseljavanja Nemaca iz Sslezije koja je usla u sastav Poljske
bio je jos bolniji od nacina isterivanja Nemaca iz Sudeta. U vise
navrata referisano je o gladi medju nemackim stanovnistvom, o odbijanju
poljskih vlasti da ga snabdevaju namirnicama, o proizvoljnim ubistvima
Nemaca od strane naoruzanih poljskih grupa, o neosnovanim hapsenjima,
dugogodisnjim zatvorskim kaznama uz primenu prremlacivanja i
izivljavanja. Saopstavano je i o cinjenicama represija protiv
antifasisticki raspolozenih elemenata medju nemackim stanovnistvom, a
najcesci osnov za te represije bila je saradnja Nemaca sa Crvenom
armijom. Za pakovanje je ljudima ostavljano 20-30 minugta, a sa sobom
su mogli nositi svega 20 kilograma. Bili su cesti slucajevi obracanja
Nemaca sovjetskim vojnicima sa molbom za pomoc. Ponekad su iseljenici
palili svoje kuce da ih ne bi ostavili Poljacima. Medju onima koji su
pristizali u sovjetsku okupacionu zonu Nemacke iz Sslezije bilo je
mnostvo bolesnih od svih vrsta infektivnih obolenja i promrzlina. Oni
su prevozzeni u hladnim vagonima i bez prethodnog dogovaranja.
Na osnovu obracanja vojnika Moskva je preduzimala pokusaje da
diplomatskim kanalima izdejstvuje kakvo-takvo ublazavanje metoda
iseljavanja Nemaca iz Cehoslovacke i Poljske - u veoma opreznoj formi,
kako se ne bi pokvarili poverljivi odnosi koji su stvarani sa njima.
Cehoslovacke vlasti, kako se vidi iz dokumenata, sa velikom spremnoscu
su reagovale na obracanje sovjetske strane, poljske - nesto manjom. Pri
tom nije rec o pojedinacnim slucajevima premestanja stanovnistva - iz
Cehoslovacke je iseljeno oko 3 miliona ljudi, a sa zapadnih teritorija
Poljske oko 4 miliona.
Mogucnost humanijeg resenja problema preseljavanja Nemaca na teritoriju
Nemacke dokazana je praksom sovjetskih vlasti u odnosu na stanovnistvo
Kalinjingradske oblasti, koja je 1945. godine usla u sastav SSSR.
Osnovna masa Nemaca otuda je iseljena u toku 1947. i 1948. godine, kada
se situacija u sovjetskoj okupacionoj zoni Nemacke vise-manje
normalizovala. Bila je to sasvim drugacija deportacija od gore opsianih
slucajeva - iako, doduse, deportacija. Prvi esalon sa iseljenicima
upucen je iz Kalinjingrada u sovjetsku okupacionu zonu Nemacke u
oktobru 1947. godine. Ljudima je dopustano da sa sobom ponesu 300
kilograma licnog prtljaga po porodici u skladu sa uobicajenim carinskim
pravilima SSSR o izvozu. Svakom od njih je sledovao "suvi obrok" za 15
dana, po sovjetskim normama snabdevanja radnika idnustrije i
saobracaja. Oderdejene sume novca menjane su za nemacke okupacione
marke. Esaloni, koji su upucivani po neostecenim "evropskim" putevima,
obavezno su u pratnji imali lekare i medicinske sestre. Mesecno je
preseljavano do 10 hiljada ljudi, a ukupno je preseljeno preko 100
hiljada. U izvestajima Moskvi o toku preseljavanja narocito je
naglasavano da od preseljavanih lica nema zzalbi. Nemci su ostavili
sovjetskim pratiocima oko 280 pisama zahvalnosti sa izrazima priznanja
za ljudsko ophodjenje sa njima.
No, vratimo se projektu Saveza prognanika. On je izazvao burnu
eksploziju emocija u Varsavi i Pragu. To se objasnjava time sto je
paralelno sa preduzimanim od strane fonda "Prusko starateljstvo"
koracima u pravcu pokretanja procesa pred medjunarodnim sudovima o
vracanju imovine iseljenika ili o isplati kompenzacija za tu imovinu.
Da se ne bi otezavali odnosi zmedju Nemacke sa novim clanicama Evropske
unije, nemacka vlada je zapocela konsultacije sa Poljskom i Cceskom
povodom projekta. I tu je pocelo ono najzanimljivije.
Predstavnici Poljske zatrazili su da se prosiri razmatrana tematika,
ukljucivsi u nju sudbinu svih prognanika Evrope, u prvom redu Poljaka,
koji su nasilno iseljeni sa teritorije Zapadne Ukrajine i Zapadne
Belorusije, nakon sto su ove dve poslednje ukljucene u sastav USSR i
BSSR. Podsetimo da je tada stanovnistvo Zapadne Ukrajine i Zapadbne
Belorusije samostalno resavalo pitanje svog drzavljanstva, pa prema
tome, slobodno i bez zurbe biralo da li da se preseli u Poljsku ili da
ostane tamo gde jeste. Na sto brzem preseljavanju insistirale su same
poljske vlasti, koje su bile zainteresovane za hitno naseljavanje
zapadnih teritorija, koje su opustele zbog iseljavanja ssleskih Nemaca.
Samo prebacivanje je predstavljalo normalan proces, u toku koga su
iseljenicima pruzani maksimalna pomoc i podrska.
I kao rezultat, u cilju "ocuvanja mira" u Evropskoj uniji danas su
zvanicne vlasti Nemacke, Poljske, Cceske, Salovacke i Madjarske
koncipirali stvaranje "evropske mreze" centara dokumentacije o
prognanima umesto berlinskog "Centra prognanika". Sudeci po izjavama
nekih ucesnika projekta, glavno u delatnosti navedenih centara sada
treba da budu - zamislite, staljinisticki zlocini. Po svoj prilici,
"Mreza secanja i solidarnosti", kako bi trebalo da se zove projektovani
sistem centara dokumentacije, postace na kraju mreza za otudjivanje i
neprijateljstvo, koja vaskrsava i raspitruje sve etnicke, teritorijalne
i konfesionalne sporove, koji su postojali, postoje ili tek nastaju u
Evropi.
Problem koji je postavio Savez prognanika Nemacke zaista postoji. Ali
on postoji ne otrgnuto od realnosti koje su stvorene zlocinackim
delovanjem Nemacke, koja je zapocela Prvi i Drugi svetski rat, a
takjodje ponasanjem politicara drugih zemalja koji su joj pruzili takvu
mogucnost. Uzjamna veza dogadjaja tokom XX veka niposto nije stvar
aktuelnih politicara, vec naucnika - istoricara i politikologa,
demografa i ekonomista, na cije raspolaganje treba da budu stavljeni
svi relevantni materijali.
Mozda bi trebalo porazmisliti o stvareanju Opsteevropskog instituta za
istoriju XX veka u cilju pripreme kolektivnog istrazivanja koje bi,
najzad, resilo zadatak objektivnog osvetljavanja dogadjaja tog kljucnog
za Evropu i svet stoleca.
strumentalizzare la problematica degli esuli di lingua tedesca,
trasferitisi verso occidente in seguito alla sconfitta del Terzo Reich
nel 1945. Tra le questioni che vengono poste oggi, in senso
revanscista, ci sono ad esempio quella degli "svevo-danubiani" (ai
danni di Serbia e Croazia) e quelle dei "tedeschi del Volga" e "di
Koenigsberg" - cioe' dell'odierna enclave russa di Kaliningrad... ]
http://www.artel.co.yu/sr/izbor/evropa/2004-09-21.html
ISTORIJU NE TREBA PREKRAJATI
Moskva, 21. septembra 2004. godine
RIA "Novosti"
Specijalno za Artel-Geopolitiku
Igor MAKSIMICCEV, doktor istorijskih nauka
Kada mala Evropa pokusava da se ogradi od Rusije, jedini rezultat moze
biti sledeci: nikada nece biti Velike Evrope. Mi to uocavamo na primeru
cudne istorije projekta stvaranja u Berlinu "Centra prognanika", koji
je pokrenuo Savez prognanika Savezne Republike Nemacke.
Sve se svodi na to sto su se danas, kada je u ovoj godini otkucalo 90
godina od pocetka Prvog svetskog rata a u narednoj se navrsava 60
godina Pobede, cijem dostizanju je SSSR dao glavni doprinos, latili
posla da preispituju istoriju.
Zvanicni cilj pomenute organizacije jeste zastita interesa nemackih
iseljenika koji su prinudno napustili podrucja u kojima su
tradicionalno ziveli, koja su ostala izvan Nemacke ili su granicna sa
njenom teritorijom, a u skladu sa odlukama Potsdamske konferencije
1945. godine.
Svojevremeno su zemlje Istocne Evrope tu organizaciju uneli u spisak
revanssistickih, ali danas inicijatori projekta uveravaju da im nije
namera "da povredjuju stare rane".
Oni smatraju da narodi Evrope treba da znaju, sta su dozivljavali i
prezivljavali milioni nemackih iseljenika nakon okoncanja Drugog
svetskog rata. Autori ideje svoj projekat oznacavaju kao "doprinos
zblizavanju naroda", posto je cvrsto uzajamno razumevanje medju njima
moguce jedino na osnovu potpunog i objektivnog poznavanja istorijskih
cinjenica.
U sustini, oni i nisu tako daleko od istine. Sve nevine zrtve rata
imaju pravo na saosecanje i solidarnost nezavisno od svoje nacionalne
pripadnosti. Tojest, i Nemci takodje. Ali je kulminacija nesavesnosti
ako se to saosecanje i solidarnost koriste za potpirivanje
neprijateljske atmosfere u odnosu prema narodu koji je dao najvise
zrtava radi osiguranja mirne buducnosti covecanstva. Tojest, ruskog
naroda. A upravo se to dogadja oko ideje "Centra za prognanike".
Tim pre sto cak i letimicno upoznavanje sa cinjenicama iz
sezdesetogodisnje proslosti daje prilicno neocekivanu predstavu o ulozi
SSSR u pitanju preseljenja Nemaca.
Reklo bi se da sovjetski ljudi nisu imali razloga da simpatissu Nemce
nakon svega sto su trupe SS i vermaht ucinili na okupiranoj teritoriji
SSSR.
Medjutim, upravo su se sovjetske okupacione vlasti u Nemackoj vise puta
obracale s molbom Moskvi da ublazi uslove iseljavanja nemackog
stanovnistva iz granicnih drzava. U raportiuma sovjetskih vojnih
komandanata u rejonima Istocne Nemacke, na granici sa Ccehoslovacckom i
Poljskom - narocito u Gerlicu, gde su se slivale reke iseljenika iz
cehoslovackih Sudeta i Zapadne Poljske, stalno je saopstavano o
nehumanom nacinu isterivanja Nemaca od
strane Cceha i Poljaka.
U leto 1945. godine sovjetske vojne vlasti u tim punktovima izvestavale
su Moskvu da je iseljavanim iz Ccesske sudetskim nemcima - a u pitanju
su bili samo zene, starci I deca - ostavljano svega jedan sat da se
spakuju, a dopustano im je da sa sobom ponesU imovinu vrednu svega 5
maraka. Nije im cak ni transport obezbedjivan. Raspored pristizanja
iseljenika nije usaglasavan sa sovjetskom stranom, sto je veoma
otezavalo obezbedjivanje cak i privremenog smestaja u ionako razorenim
u borbama naseljima. Dolazak preseljavanih Nemaca bez bilo kakvih
sredstava za egzistenciju na skoro potpuno razorenu u toku borbi
teritoriju sovjetske okupacione zone Nemacke odmah nakon okoncanja
vojnih dejstava dovodilo je u neverovatno tezak polozaj lokalno
stanovnistvo i sovjetsku vojnu administraciju - snabdevanje
stanovnistva namirnicama osiguravano je iskljucivo iz armijskih rezervi.
Znacajan deo iseljenika umirao je na putu, a medju onima koji su stigli
do nemacke teritorije cesto su se desavala samoubistva - i o tome su
takodje pisali komandi zabrinuti ruski oficiri, koji su do juce
ratoivali protiv Nemaca.
Uslovi preseljavanja Nemaca iz Sslezije koja je usla u sastav Poljske
bio je jos bolniji od nacina isterivanja Nemaca iz Sudeta. U vise
navrata referisano je o gladi medju nemackim stanovnistvom, o odbijanju
poljskih vlasti da ga snabdevaju namirnicama, o proizvoljnim ubistvima
Nemaca od strane naoruzanih poljskih grupa, o neosnovanim hapsenjima,
dugogodisnjim zatvorskim kaznama uz primenu prremlacivanja i
izivljavanja. Saopstavano je i o cinjenicama represija protiv
antifasisticki raspolozenih elemenata medju nemackim stanovnistvom, a
najcesci osnov za te represije bila je saradnja Nemaca sa Crvenom
armijom. Za pakovanje je ljudima ostavljano 20-30 minugta, a sa sobom
su mogli nositi svega 20 kilograma. Bili su cesti slucajevi obracanja
Nemaca sovjetskim vojnicima sa molbom za pomoc. Ponekad su iseljenici
palili svoje kuce da ih ne bi ostavili Poljacima. Medju onima koji su
pristizali u sovjetsku okupacionu zonu Nemacke iz Sslezije bilo je
mnostvo bolesnih od svih vrsta infektivnih obolenja i promrzlina. Oni
su prevozzeni u hladnim vagonima i bez prethodnog dogovaranja.
Na osnovu obracanja vojnika Moskva je preduzimala pokusaje da
diplomatskim kanalima izdejstvuje kakvo-takvo ublazavanje metoda
iseljavanja Nemaca iz Cehoslovacke i Poljske - u veoma opreznoj formi,
kako se ne bi pokvarili poverljivi odnosi koji su stvarani sa njima.
Cehoslovacke vlasti, kako se vidi iz dokumenata, sa velikom spremnoscu
su reagovale na obracanje sovjetske strane, poljske - nesto manjom. Pri
tom nije rec o pojedinacnim slucajevima premestanja stanovnistva - iz
Cehoslovacke je iseljeno oko 3 miliona ljudi, a sa zapadnih teritorija
Poljske oko 4 miliona.
Mogucnost humanijeg resenja problema preseljavanja Nemaca na teritoriju
Nemacke dokazana je praksom sovjetskih vlasti u odnosu na stanovnistvo
Kalinjingradske oblasti, koja je 1945. godine usla u sastav SSSR.
Osnovna masa Nemaca otuda je iseljena u toku 1947. i 1948. godine, kada
se situacija u sovjetskoj okupacionoj zoni Nemacke vise-manje
normalizovala. Bila je to sasvim drugacija deportacija od gore opsianih
slucajeva - iako, doduse, deportacija. Prvi esalon sa iseljenicima
upucen je iz Kalinjingrada u sovjetsku okupacionu zonu Nemacke u
oktobru 1947. godine. Ljudima je dopustano da sa sobom ponesu 300
kilograma licnog prtljaga po porodici u skladu sa uobicajenim carinskim
pravilima SSSR o izvozu. Svakom od njih je sledovao "suvi obrok" za 15
dana, po sovjetskim normama snabdevanja radnika idnustrije i
saobracaja. Oderdejene sume novca menjane su za nemacke okupacione
marke. Esaloni, koji su upucivani po neostecenim "evropskim" putevima,
obavezno su u pratnji imali lekare i medicinske sestre. Mesecno je
preseljavano do 10 hiljada ljudi, a ukupno je preseljeno preko 100
hiljada. U izvestajima Moskvi o toku preseljavanja narocito je
naglasavano da od preseljavanih lica nema zzalbi. Nemci su ostavili
sovjetskim pratiocima oko 280 pisama zahvalnosti sa izrazima priznanja
za ljudsko ophodjenje sa njima.
No, vratimo se projektu Saveza prognanika. On je izazvao burnu
eksploziju emocija u Varsavi i Pragu. To se objasnjava time sto je
paralelno sa preduzimanim od strane fonda "Prusko starateljstvo"
koracima u pravcu pokretanja procesa pred medjunarodnim sudovima o
vracanju imovine iseljenika ili o isplati kompenzacija za tu imovinu.
Da se ne bi otezavali odnosi zmedju Nemacke sa novim clanicama Evropske
unije, nemacka vlada je zapocela konsultacije sa Poljskom i Cceskom
povodom projekta. I tu je pocelo ono najzanimljivije.
Predstavnici Poljske zatrazili su da se prosiri razmatrana tematika,
ukljucivsi u nju sudbinu svih prognanika Evrope, u prvom redu Poljaka,
koji su nasilno iseljeni sa teritorije Zapadne Ukrajine i Zapadne
Belorusije, nakon sto su ove dve poslednje ukljucene u sastav USSR i
BSSR. Podsetimo da je tada stanovnistvo Zapadne Ukrajine i Zapadbne
Belorusije samostalno resavalo pitanje svog drzavljanstva, pa prema
tome, slobodno i bez zurbe biralo da li da se preseli u Poljsku ili da
ostane tamo gde jeste. Na sto brzem preseljavanju insistirale su same
poljske vlasti, koje su bile zainteresovane za hitno naseljavanje
zapadnih teritorija, koje su opustele zbog iseljavanja ssleskih Nemaca.
Samo prebacivanje je predstavljalo normalan proces, u toku koga su
iseljenicima pruzani maksimalna pomoc i podrska.
I kao rezultat, u cilju "ocuvanja mira" u Evropskoj uniji danas su
zvanicne vlasti Nemacke, Poljske, Cceske, Salovacke i Madjarske
koncipirali stvaranje "evropske mreze" centara dokumentacije o
prognanima umesto berlinskog "Centra prognanika". Sudeci po izjavama
nekih ucesnika projekta, glavno u delatnosti navedenih centara sada
treba da budu - zamislite, staljinisticki zlocini. Po svoj prilici,
"Mreza secanja i solidarnosti", kako bi trebalo da se zove projektovani
sistem centara dokumentacije, postace na kraju mreza za otudjivanje i
neprijateljstvo, koja vaskrsava i raspitruje sve etnicke, teritorijalne
i konfesionalne sporove, koji su postojali, postoje ili tek nastaju u
Evropi.
Problem koji je postavio Savez prognanika Nemacke zaista postoji. Ali
on postoji ne otrgnuto od realnosti koje su stvorene zlocinackim
delovanjem Nemacke, koja je zapocela Prvi i Drugi svetski rat, a
takjodje ponasanjem politicara drugih zemalja koji su joj pruzili takvu
mogucnost. Uzjamna veza dogadjaja tokom XX veka niposto nije stvar
aktuelnih politicara, vec naucnika - istoricara i politikologa,
demografa i ekonomista, na cije raspolaganje treba da budu stavljeni
svi relevantni materijali.
Mozda bi trebalo porazmisliti o stvareanju Opsteevropskog instituta za
istoriju XX veka u cilju pripreme kolektivnog istrazivanja koje bi,
najzad, resilo zadatak objektivnog osvetljavanja dogadjaja tog kljucnog
za Evropu i svet stoleca.