Piše: Paulina Arbutina
Na zahtjev Ministarstva branitelja, nalog za šestodnevnu ekshumaciju u Zadru potpisao je istražni sudac tamošnjega Županijskog suda Boris Babić, a prisustvuju joj i pomoćnik hrvatskog ministra branitelja pukovnikIvan Grujić, predstavnica Komisije za nestale Vlade Srbije Zorica Avramović te zamjenik županijskoga državnog odvjetnika Slobodan Denona. Po protokolima koje je još 1996. Hrvatska predala Srbiji, od 59 osoba pokopanih na zadarskom groblju 15 je bilo pod imenom, a ostale pod oznakom NN. Očekuje se da će se na zadarskom groblju ekshumirati 44 tijela, a razloge za to tumači Ivan Grujić.
- Tek kada sve iskopamo, vidjet ćemo što se tu zaista dogodilo. Obitelji su same pokušavale riješiti problem i preko sanitarnih inspekcija ishoditi dozvole za pojedinačna iskapanja, što je moguće, ali ne u slučajevima gdje postoji sumnja u počinjenje kaznenog djela. Pojedinačna iskapanja rađena su mimo nas, bez poštivanja procedure, i moguće je da je došlo do određenih zamjena – kaže Grujić.
Dodaje da je dosad ekshumirano tijelo 941 osobe ubijene 1995, od čega je identificirano njih 585.
- Moram reći da su i neidentificirana tijela obrađena klasičnom sudsko-medicinskom metodom i metodom DNA, samo što ne postoje referentni uzorci krvi najbližih članova obitelji s kojima bismo mogli usporediti izdvojene genotipe i konačno potvrditi identifikaciju. I dalje pozivamo obitelji nestalih da našim stručnjacima na zagrebačkoj Šalati daju svoje krvne uzorke i tako ubrzaju rješavanje jednog od najosjetljivijih pitanja koje nas opterećuje – apelira Grujić.
- Napraviti ekshumaciju radi same ekshumacije, a bez podataka pomoću kojih biste utvrdili identitet žrtve, nema smisla. Pošto su stvoreni preduvjeti koji omogućuju obradu ekshumiranih tijela, krećemo u proces koji je na početku nužno bio vezan uz određene istrage koje je provodio Međunarodni kazneni sud, što znači da su oni određivali i dinamiku i termine provođenja ekshumacija. Evidentno je da je dulje vrijeme postojalo određeno nepovjerenje prema hrvatskim institucijama, no to se, zahvaljujući novom zamahu suradnje Hrvatske i Srbije i jačoj diplomatskoj aktivnosti, sada promijenilo – ističe Grujić, koji smatra da je potraga za nestalima ponajprije humanitarno pitanje, ali i dalje neodvojivo od politike.
- Ako je iskazana politička volja, onda tu odluku treba implementirati tako da je nadležna tijela počnu provoditi i otvarati postupke za rješavanje sudbine nestalih. Od početka hrvatsko-srpske suradnje 1992. imali smo različite uspone i padove, ali ipak je mnogo urađeno. Predajom dokumentacije o stradalima u “Bljesku” i “Oluji” osigurali smo temelje današnjim ekshumacijama i od druge strane dobili 1.100 protokola za ekshumaciju Novog groblja u Vukovaru. Otvoreni su i procesi na području Srbije, gdje je ekshumirano 300 tijela, od čega je Hrvatska tražila i preuzela sto. Bitno je da postoji obostrani dogovor oko statusa promatrača. Naš prioritet je rješavanje ugroženih grobnica, bez obzira na pripadnost i kategoriju žrtve, a sve ostalo ide u skladu s planom i dinamikom identifikacije – dodaje Grujić.
Međutim, identifikacijom žrtve porodica ne dobiva i istinu o njezinoj sudbini i stradanju. Premda svjetski priznati stručnjaci, forenzičari sa Šalate u najvećem broju slučajeva ne mogu utvrditi uzrok smrti ako nije riječ o prostrijelnoj ili eksplozivnoj ozljedi kostiju ili glave. Ne mogu se, dakle, utvrditi slučajevi davljenja, gušenja, silovanja, klanja, odnosno činjenice bitne u eventualnom sudskom postupku.
- Kako vrijeme prolazi, forenzički su nalazi sve slabiji zbog propadanja tkiva na osnovi kojeg bi se moglo dokazati kako je došlo do ubojstva. Važno je da se rezultati identifikacija povezuju s osobnim svjedočenjima, odnosno priznanjima. Nažalost, u Hrvatskoj uglavnom nema priznanja iz redova počinitelja, a s obzirom na to da su obitelji ubijenih rasute po svijetu ili jednostavno nema živih svjedoka, sudbinu ubijenih jedino je moguće ustanoviti istraživanjem dostupne dokumentacije – ističe Sven Milekić, voditelj Programa tranzicijske pravde Inicijative mladih za ljudska prava.
Proceduru otkrivanja istine o stradanju, od ekshumacije i identifikacije do sudnice, objašnjava zamjenik županijskog državnog odvjetnika Slobodan Denona.
- Ne možemo istraživati smrt pojedinih osoba ako ne znamo o kome se radi. Ukoliko se žrtva identificira, u razgovoru s obitelji i susjedima mogu se potvrditi približne okolnosti stradanja. Na temelju nalaza patologa i nekih drugih dokaza mogu se eventualno utvrditi počinitelj i relevantne okolnosti – ističe Denona i dodaje da je nemoguće procijeniti koliko je vremena potrebno od identifikacije do pokretanja sudskog postupka. Moraju se, objašnjava, ustanoviti brojne okolnosti i na temelju njih doći do zaključka koji ukazuje na konkretno kazneno djelo i počinitelja kojeg bi trebalo procesuirati.
Ivan Grujić kaže da ne može govoriti o tome jesu li pokrenute i dokle su stigle neke istrage i sudski postupci, ali da je sva dokumentacija vezana uz ekshumacije i identifikacije predana nadležnim tijelima. Porodicama žrtava sa zadarskog groblja dosadašnja iskustva ne ulijevaju nadu da će uskoro biti pokrenuti odgovarajući postupci. Podsjetimo, za dviju ekshumacija na Baniji – 2007. u Petrinji i 2009. u Dvoru – pronađena su 224 tijela osoba stradalih u “Oluji”, no nijedan sudski postupak još nije pokrenut.
Lo riferisce il ministro croato per i Veterani di Guerra, Predrag Matic.
I cadaveri delle 56 vittime sono stati esumati da una fossa comune nel cimitero civico di Zara: erano stati seppelliti in fretta e furia lì alla conclusione dell’offensiva croata. Si suppone che le vittime provenissero dalla zona circostante alla città dalmata, fino al 1995 sotto controllo delle milizie serbe, e morte in operazioni belliche. Ora gli esperti tenteranno di identificare le vittime, affinché possano essere notificate alle famiglie.
Alcune settimane fa erano stati esumati i resti di 10 civili croati, uccisi nel 1991 nei pressi di Vukovar, all’Est del Paese, dalle forze di Belgrado all’inizio del conflitto. A queste esumazioni si è potuto procedere grazie a una collaborazione tra le autorità giudiziarie serbe e croate che viene interpretata come un importante passo in avanti nella piena normalizzazione dei rapporti tra i due Paesi.
La guerra in Croazia (1991-1995) causò la morte di circa 20 mila tra civili e militari. Tutt’ora 1700 persone, di cui 700 di etnia serba, sono considerate disperse o non se ne conosce il luogo di sepoltura.
Crimes de guerre en Croatie : des casques bleus danois ont fermé les yeux sur une tuerie à Dvor
« C’est la première fois que des représentants du parquet serbe et du parquet croate vont entendre ensemble des témoins pour déterminer ce qui c’est vraiment passé là-bas. » a déclaré Vladimir Vukčević, le procureur serbe pour les crimes de guerre, à la radio-télévision serbe (RTS).
Les témoignages de quatre casques bleus danois et d’un journaliste ayant révélé les faits seront considérés comme des preuves valides sur la base desquelles les justices serbe et croate pourraient ou non décider d’une inculpation. Pour l’instant, Zagreb et Belgrade ne ont désigné des suspects dfférents.
Selon une enquête menée par le Centre de documentation et d’information Veritas, une ONG qui cherche à établir la vérité sur les victimes serbes pendant la guerre en Croatie, neuf handicapés serbes ont été transférés d’une institution de la ville de Petrinja vers une école de Dvor où ils ont été exécutés le 8 août 1995.
Le journaliste danois qui doit être auditionné a révélé le témoignage de casques bleus danois qui avaient rapporté que douze soldats, portant des uniformes sans insignes avaient tué de sang-froid plusieurs civils sans défense, dont certains en fauteuils roulants.
La question de la responsabilité du crime avait été soulevée le 23 avril 2011 par BT TV, une chaîne danoise. Selon ces informations, la tuerie a eu lieu devant 200 soldats des forces onusiennes de maintien de la paix, stationnés à quelques mètres à peine de l’école. Ils ne l’ont pas empêchée parce qu’ils avaient reçu l’ordre de ne pas intervenir.
L’arcivescovo di Zagabria, il cardinale Josip Bozanic, in un’omelia pronunciata ieri a Vukovar, città martire della guerra in Croazia, si è espresso a favore di una proposta di esonerare la città dall’applicazione della legge sul bilinguismo e i diritti delle minoranze etniche che prevede l’introduzione nell’uso pubblico della lingua serba e della scrittura cirillica, con targhe bilingui.
«Vukovar merita una particolare sensibilità che dovrebbe essere espressa in un quadro normativo speciale per alcune questioni delicate», ha detto il cardinale, appoggiando indirettamente in questo modo l’iniziativa di una coalizione di associazioni di veterani di guerra e di alcuni gruppi di destra che insistono per una moratoria di 30 o 50 anni sull’applicazione nella municipalità di Vukovar della legge sul bilinguismo. «Ci sono forze nella società croata che vorrebbero negare la particolarità di questo luogo, come se si trattasse di qualsiasi altro posto, come se qui non fosse successo niente di particolare», ha affermato Bozanic, in una chiara critica alla posizione del governo di centro-sinistra che ha più volte detto che la legge sulle minoranze etniche va rispettata, anche nella città rasa al suolo nel 1991 dalle forze di Belgrado e i paramilitari secessionisti serbi dopo mesi di assedio e migliaia di vittime.
L’ipotesi di istituzionalizzare l’uso della lingua serba, quasi identica a quella croata, e dell’alfabeto cirillico, si è posta alcuni mesi fa visti i risultati del censimento del 2011 che mostrano in città la presenza di 57,4 per cento di croati e 34,9 per cento di serbi. La Legge costituzionale per i diritti delle minoranze etniche prevede l’istituzione obbligatoria del bilinguismo nel caso un gruppo etnico conti più del 33 per cento della popolazione di un comune o città. Contro il bilinguismo sono finora state organizzate due manifestazioni di protesta, una a Vukovar e una a Zagabria, che hanno visto la partecipazione di decine di migliaia di persone.
(fonte ANSAMED 30 aprile 2013)