Ce texte en langue française:
Sous l'égide de l'ancien Reich
Dieser Tekst auf deutscher Sprache:
Unter der Führung des Reiches
INTERVIJU
Prof Annie Lacroix Riz
»Pod vodstvom njemačkog Rajha«
O počecima takozvanog evropskog ujedinjenja german-foreign-policy.com je 22.03.2007. godine u Parizu razgovarao sa Prof. Annie Lacroix-Riz. Gospodja Lacroix-Riz je profesorica istorije na pariskom univerzitetu VII.
german-foreign-policy.com: Povodom proslave 50-godisnjice osnivanja EU njemačko ministarstvo vanjskih poslova govori o »nevjerovatnom uspjehu« ovog saveza. Francuska je pokusavala jos u vrijeme Predsjednika de Gaulle-a (de Gol) provesti ujedinjenje Evrope, ali su, kako je rečeno, »nepoznati« razlozi to spriječili...
Prof. Annie Lacroix-Riz: To je svakako »nevjerovatan uspjeh«, jer ujedinjenje Evrope, ka čemu se dvije ili tri godine nakon drugog svjetskog rata otvoreno krenulo (ideja potiče, zapravo, jos iz vremena nakon zavrsetka prvog svjetskog rata) sa ciljem potpuno slobodnog protoka kapitala i rigorozne politike deflacije ličnih dohodaka, tako da su ova dva osnovna cilja – u stvari jedina za koje su predstavnici kapitalističke i finansijske moci Francuske, Njemačke i ostalih zemalja tog dijela Evrope stvarno imali interesa, sto oni od 1948/49 privatno bez prikrivanja i priznaju – su u potpunosti ostvareni. Na taj način bi zaustavljanje rasta plata (suprotnost slobodi profita) bilo jos djelotvornije, jer to ne bi bilo ostvarivano samo od strane poslodavaca svake drzave pojedinačno, posto su oni obavezno izlozeni direktnom pritisku sopstvenog naroda. Zajednička politika protiv povečanja plata bila bi provodjena od nekoliko takvih drzava, i to tako da bi svaka zemlja sa manjim (prosjecnim) ličnim dohotkom stavljala pod pritisak one zemlje koje imaju bolje organizovanu i borbeniju, dakle, odlučniju radničku klasu. Iz toga, dakle, proizilazi »socijalna Evropa« - tema kojom se redovno zagovara narod koji vec pripada EU. Objasnjeno je da ce ono »socijalno« (dobre plate) doci poslije, bolje rečeno, to je jos jedino sto »evropskoj« industriji nedostaje, ali ce svakako biti dostignuto. Narodima istočnoevropskih zemalja, koji su nedavno pristupili EU, na početku je praktično obecano da ce po pristupanju svakoga čekati jedan mercedes. Kada su bili primljeni u EU i njima je servirana vec prije spomenuta argumentacija o buducoj »socijalnoj Evropi«.
Prije svega za Njemacku je to bio »nevjerovatan uspjeh« narocito ako se zna da je njemacki ministar vanjskih poslova (50-ih godina) ne bas ljubaznim rijecima cestitao na fijasku francuskih nastojanja da preuzme vodecu ulogu u EU. U stvarnosti je vecina vodecih krugova zapadne Evrope jos prije kraja drugog svjetskog rata znala sta je ne-njemacka elita svom vlastitom narodu presutjela: ovaj projekat bi bio ostvaren pod vodstvom nekadasnjeg njemackog Rajha, koji bi uz podrsku i pod pokroviteljstvom USA obuhvatio granice iz 1937. (ili cak i nakon 1937.) godine. Dobro je kad jedan njemacki ministar sam sebi pred sopstvenim narodom cestita za, navodno, tesko izborenu pobjedu i uspjeh. Isto tako je dobro kad de Gaulle – povukao se 1946. godine sa mjesta predsjednika republike – sopstveni narod uvjeri kako »mi drzimo Rajnu«, iako se bas zbog toga povukao, jer je francuska »njemacka politika« zbog njemacko-americkog saveza bila osudjena na propast i jer on vise nije vjerovao da se moze suprotstaviti tom razvoju dogadjaja.
gfp.com: Izlaganje (njemackog) ministarstva vanjskih poslova ignorise ulogu koju su odigrale USA u borbi inetersa za preuzimanje privredne i politicke moci. Kada i kako su USA preuzele uticaj na takozvano ujedinjenje Evrope i sta je bio njihov cilj?
Lacroix-Riz: Ciljevi USA u Evropi su bili sazeti u Vilsonovih 14 tacaka: Evropa je trebala biti otvorena za kapital i izvoz iz USA – i to kako kolonije tako i kolonijalne sile. Imperijalna prednost, koju su imale imperijalne sile Evrope, uzimale su povoljne sirovine koje su americkom kapitalu bile prijeko potrebne. USA su radile na ovom cilju jos izmedju dva rata i to s jedne strane prije svega uz pomoc svoje enormne finansijske moci, poslije rata (1918) kao povjerilac englesko-francuske antante, a poslije 1920. godine i kao povjerilac njemackog Rajha, koji je svoje naoruzanje ubrzano finansirao preko vanjskih dugova. S druge strane su u pravcu dostizanja svog cilja USA posebno radile kao investitor (prije svega u Njemackoj). Kao posljedica ekonomske krize tog vremena bilo je, naravno, i negativnih rezultata. Ovo je evropsku konkurenciju navelo na izvjesno distanciranje, kao sto su to prije toga radile USA u vrijeme izrastanja njihovog sopstvenog kapitalizma. Prema misljenju nekih istoricara, kao npr. Gabriela Kolko-a, najtezi udarac kojeg je Vasington dozivio izmedju dva rata bio je donosenje odluke o »imperijalnim prednostima«, koju je u svoju korist donijela Velika Britanija na konferenciji Komonvelta u Otavi 1932. godine.
Drugi svjetski rat je pobjednickim i znatno bogatijim USA donio odlucujuce prednosti pri stvaranju jednog evropskog bloka, kom su sada one mogle imati slobodan pristup: Velika Britanija je bila visoko zaduzena, kao uostalom i cijela »zapadna Evropa« (to je dovelo do toga da su svi finansijski i privredni uslovi koje su postavile USA bili prihvaceni – zajedno sa kolonijama); konvertibilnost dolara u zlatu i multilateralnost u kojoj Vasington stoji u centru paznje, bili su doneseni na konferenciji u Bretton Woods u julu 1944. godine (isto tako bili su dobri izgledi za preuzimanje kontrole nad carinama i racionalizaciji); od proljeca 1945. godine potpadaju tome i obe »zapadne zone«, najbogatiji dio Njemacke zajedno sa Rurom, koji je bio osnova ratne privrede – sa izgledima na relativno brzo preuzimanje moci nad regijama istocne Evrope koji su jos bili u interesnoj zoni SSSR-a; pored toga su USA preuzimale direktno (AMGOT u Italiji) ili indirektno starateljstvo u zapadnoj interesnoj zoni, cija im se privredna i politicka vodstva nisu mogla suprotstaviti: Kao spasioci drzavne finansijske moci USA su garantovale sigurnost i buducnost eliti, koja je svojim ponasanjem jos od 1930. godine i posebno za vrijeme (njemacke) okupacije bila izkompromitovana.
SSSR je u svojim projektima »ponovnog uspostavljanja« njemackog Rajha (izgradnje Njemacke) bio zaustavljen; USA su, nakon sto su slomile otpor drugih drzava po pitanju ponovne izgradnje Njemacke u svojoj interesnoj zoni, mogle od dojucerasnjeg neprijatelja stvoriti centar buduce evropske unije: nakon sto je Francuska 1948. godine potpuno odustala od svojih ciljeva u Njemackoj, a njena okupaciona zona bila dodijeljena americko-engleskim zonama, put ka carinskoj uniji, koja je bila pripremljena u Vasingtonu jos za vrijeme rata i u kojoj je Njemacka trebala da preuzme vodecu ulogu, bio je slobodan.
gfp.com: Koje je ekonomske interese imala Francuska u odnosu na zapadnu Njemacku nakon zavrsetka drugog svjetskog rata?
Lacroix-Riz: Francuska je bila pobjednica 1918. godine tako da je sama definisala svoju politiku prema Njemackoj, i to politiku Versajskog ugovora, koju, zapravo, i nije sprovodila. Politika Francuske prema Njemackoj 1945. godine – nakon sramnog poraza iz 1940. godine – bila je obiljezena jednom neugodnom realnoscu: granice su, naime, bile napravljene od strane Vasingtona. Francuski politicari su u svojim izlaganjima iznosili zahtjeve za ratne reparacije, ali ovaj cilj, o kom se s ponosom govorilo pred sopstvenim narodom, nije se poklapao sa namjerama engleza (provizornih gospodara u rurskoj oblasti) i amerikanaca. A ovi nisu zeljeli prerano otvarati rurske rudnike uglja (jer su oni bili konkurencija njihovim sopstvenim rudnicima), prodavali su ono malo sto je eksploatisano za dolare, a amerikanci nisu dozvoljavali da stanovnici zapadne Evrope dobiju previse uglja – bio je kvalitetniji i dvostruko jeftiniji od americkog. USA su, zapravo, na evropskom trzistu namjeravale prodavati sopstveni ugalj, kojeg su u poslijeratnom periodu imali previse. Francuskoj su dodatno prepustili tzv. »kosti Sarlanda«, dio koji je bio izbacen iz americke i engleske okupacione zone. Ova provizorna nadleznost je posluzila Bidault-u (Bido-u) da na moskovskoj konferenciji u aprilu i maju 1947. godine raskine sa SSSR-om: ministar vanjskih poslova Francuske je sve predstavio kao protivljenje Staljina da Sarland pripadne Francuskoj, cime se Pariz osjetio prisiljenim da izabere »zapadni« put; on je sopstvenom narodu svjesno presutio da mu anglo-amerikanci nisu htjeli dati ugalj, cak ni kada bi ga placao dolarima. Ova velika laz o, navodnoj, Staljinovoj odgovornosti za raskid javnost je prihvatila, a prava istina nije bila ni spomenuta.
Osim toga, francuska politika je tezila dobijanju na vremenu u cilju sprecavanja ponovnog jacanja moci Njemacke (ukljucujuci i jacanje vojne moci). Ipak, to jacanje je uslijedilo polako ali sigurno nakon sto su englezi i amerikanci proveli Marsalov plan (juni 1947.) i zvanicno prekinuli sa ogranicavanjem proizvodnje (juli 1947.), koja je bila dogovorena na Jalti i u Potsdamu. Godine 1950., odmah nakon govora Roberta Sumana odrzanog 9. maja, u kom je najavljeno osnivanje evropske unije za tesku industriju – navodno »djelo pomirenja« izmedju Francuske i Njemacke, koje je, u stvari, ponovo uspostavilo kartel proizvodnje celika –Konrad Adenauer se pred njemackim narodom mogao okititi uspjehom ukidanja niza zabrana i ogranicenja, koja su bila rezultat ratnog poraza.
gfp.com: Da li je Francuska vec izgubila bitku za uticajem kada je 1957. godine doslo do osnivanja EU (rimski ugovori)?
Lacroix-Riz: Rezultat borbe za uticajem je od strane vodecih ljudi Francuske bio jos od ljeta 1945. godine prihvacen sa velikom rezignacijom, a to je jedan od razloga, kako sam prije vec navela, zbog kojih je de Gaulle (de Gol) podnio ostavku – on nije htio na sebe preuzeti odgovornost za potpunu nemoc Francuske u Njemackoj. Francuski politicari, koji su ga slijedili, nisu krili svoju ljutnju u privatnim krugovima, a ponekad i pred samim amerikancima: Bidault (Bido) je u ljeto 1947. godine zbog njih bjesnio, ali se i sam pobrinuo za to da njegove zalbe ostanu bez rezultata, jer je prilicno neupadljivo sazvao konferenciju sesnaestorice u Parizu (koja je trasirala put ka danasnjem ujedinjenju Evrope) i sopstvenom narodu obecao »Eldorado« koji ce im donijeti Marsalov plan. SSSR je optuzio da ima zle namjere po pitanju zapadne Evrope i da ne dozvoljava da siromasne i porobljene nacije istocne Evrope (kao sto su Poljska i Cehoslovacka) dobiju ponesto od americkog blaga.
Ali on nije htio na sebe preuzeti odgovornost za londonsku deklaraciju iz ljeta 1948. godine, kojom je potopljena svaka nada za jacanje francuskog uticaja na politku Njemacke. Njegovu ulogu preuzeo je veoma poslusni Robert Suman, predstavnik »teske industrije« i vjerni sluga dinastije Wendel jos iz prijeratnog perioda. U vrijeme ovog »oca evropskog ujedinjenja« – kao ministar vanjskih poslova bio je veoma omiljen u Vasingtonu i Bonu – francuski politicari su prestali sa svojim protivljenjem: priklonili su se vidjenjima kako USA, tako i interesa mocnika francuskih kartela za proizvodnju celika, koji su jos dvadesetih i tridesetih godina bili spremni na prihvatanje kompromisa sa Njemackom. Ali odgovorni iz drzavnog aparata su u razmjenama misljenja (pismeno i, naravno, ne pred ocima sopstvene javnosti) bez okolisanja stavili do znanja, da Francuska jos od pocetka 1947., a posebno od 1948. godine vise ne vazi za okupacionu silu u Njemackoj. Francuska tajna sluzba (SDECE) je u januaru 1947. godine vec znala da amerikanci vide Njemacku, a ne Francusku, kao centar evropskog politickog i privrednog sistema. Jean Chauvel (Zan Sovel), generalni sekretar francuskog ministarstva vanjskih poslova, koji je mnogo vremena proveo hvaleci Marsalov plan kroz koji je vodeca uloga Francuske u buducoj ujedinjenoj Evropi izgledala kao mnogo obecavajuca perspektiva, ozaloscen je pred americkim ambasadorom u Parizu, Jeffersonom Caffery-em, spoznao, da ce (od strane Vasingtona) sa francuskom vladom biti postupano kao i sa vladom SSSR-a.
gfp.com: Kako biste okvalifikovali privredne predispozicije, kojima je od 1957. godine poceo politicki prosperitet zapadne Njemacke? Da li su tada udareni temelji danasnje njemacke hegemonije u Evropi?
Lacroix-Riz: To sto sam do sada iznijela pokazuje da je 1957. godine uradjeno ono, sto je jos prije vise od deset godina sve vec bilo odluceno. Sve je usporila americka namjera da od Njemacke ponovo stvori industrijsku silu i istovremeno odobravanje da ona u okvirima sjevernoatlantskog pakta (NATO) treba ponovo dobiti pravo na naoruzavanje (a sve je usmjereno protiv navodne »crvene opasnosti«): kada je Francuska u jesen 1950. godine pokrenula evropsku odbrambenu uniju sa ciljem da se zvanicni ulazak Njemacke u NATO odgodi, praktikovana je taktika »cekanja«, koja je onda prerasla u novu politiku prema Njemackoj. André François-Poncet, predstavnik teskoindustrijalaca otjelovljavao je francusko prilagodjavanje na vladavinu dvojice, USA i Njemacke, i to prije, za vrijeme i poslije rata – nakon sto je 30-ih godina i za vrijeme drugog svjetskog rata akceptirao vladavinu samo njemackog Rajha. Godine 1953. pokazivao je kao da vjeruje da ce njemacka hegemonija nad evropskim blokom koji je stajao pod americkim uticajem, predstavljati samo jedan buduci (nemoguci) rizik: »Onog dana, kad francuska industrija bude prinudjena na stagnaciju i ne bude predstavljala protutezu Ruru (industriji rurske oblasti) jednakost snaga na kojoj pociva zajednica (tadasnja EU) bi mogla biti slomljena. Luxemburg bi prije ili kasnije prestao da bude glavni evropski centar teske industrije pod francuskim vodstvom. Tada bi industrijalci svih zapadnoevropskih zemalja bili prinudjeni ici u Düsseldorf po naredjenja i zadatke.«
U tom momentu je stadij rizika vec bio prilicno prekoracen. Velicanstvena pobjeda USA iz 1945. godine je, prakticno, omogucila Njemackoj da se oslobodi posljedica ratnog poraza.
(prevod: Valter i Rudi)