Da: Jürgen Elsässer <info @ juergen-elsaesser.de>
Data: Gio 17 Giu 2004 15:46:05 Europe/Rome
Oggetto: Veranstaltung zum Milosevic-Prozeß

Absender: Jürgen Elsässer bitte weitermailen

Am 5. Juli beginnt im Haager Prozeß gegen Slobodan Milosevic die mit
Spannung erwartete zweite Phase, in der der Angeklagte seine Zeugen und
seine Dokumente dem Gericht präsentieren kann.

Zu diesem Anlaß wird Jürgen Elsässer aus seinem im März erschienenen
Buch
„Kriegslügen. Vom Kosovokonflikt zum Milosevic-Prozeß"
(Kai Homilius-Verlag)
lesen und eine Einschätzung des Verfahrens geben. Bereits zum Beginn
des Prozesses im Februar 2002 sagte Milosevic bei seinem
Eröffnungsplädoyer unter anderem: "Elsässer zeigt auf, daß sich die
deutsche Balkanpolitik (nach der Wiedervereinigung) dort fortgesetzt
hat, wo sie 1945 gestoppt
wurde."

Außerdem wird der Autor einen aktuellen Bericht zum
Präsidentschaftswahlkampf in Serbien geben, den er in den letzten zwei
Wochen live miterlebt hat.

Veranstaltungstermine:
* morgen, Freitag, Berlin-Mitte, 16.30 Uhr (!), Haus der
Volkssolidarität,
Torstr. 203-205 (Veranstaltung des "Rotfuchs")
* übermorgen, Samstag, Berlin, 20 Uhr, Serbischer Club, Helmholtzstr. 22
* 30. Juni, Mittwoch, 19.30 Uhr, Gießen, Fachhochschule

Weitere Termine und Informationen zum Buch "Kriegslügen" unter:
www.juergen-elsaesser.de
Anfragen für Veranstaltungen unter:
info @ juergen-elsaesser.de


Terminhinweis: Am Samstag, 26. Juni, findet in Den Haag eine
Demonstration zur Unterstützung der Verteidigung Slobodan Milosevics
statt. [SIEHE:
http://it.groups.yahoo.com/group/crj-mailinglist/message/3589 ]

Prof. dr Dragomir Drašković

1. Ideologija i svest komunista danas - kao rezultat duboke spoznaje
stvarnosti i resursa savremenog sveta
2. Fašizam ante portas - stop hortijevcima i folksdojčerima!


=== 1 ===


http://komunist.free.fr/arhiva/maj2004/draskovic_02.html

KOMUNIST
Arhiva : : Maj 2004.


Ideologija i svest komunista danas - kao rezultat duboke spoznaje
stvarnosti i resursa savremenog sveta


"Samo se prostota i glupost zadovoljavaju svegda pri starinskom ostati"
(Dositej)


Antikomunistička histerija i praksa mogle su imati uspeha ne samo
zasnovane na sili, nego i zbog nesposobnosti komunista i njihovih
organizacija da proniknu u zakonitosti razvoja savremenog sveta. Nije
dilema u tome da li, ili ne ostati na marksističkoj tradiciji. Dilema
je izgleda, što jedan deo komunista misli da je sa Marksom, Engelsom i
Lenjinom marksitičko razumavanje društva završeno i savršeno. Tako se
pokazalo da buržoasko, ili preciznije neoliberalističko razumevanja
savremenog sveta nije superiorno po sistemu vrednosti - ideologiji, jer
ne rešava problem čoveka i njegovu emancipaciju, ali se pokazalo
veštijim u nametanju pitanja zemljama u kojima se vršila socijalistička
vlast ovakvog ili onakvog kvaliteta.

Radnici brodogradilišta "Lenjin" u Gdanjsku, ne samo da su bili akciono
jezgro SOLIDARNOSTI, nego su bili i odlučni borci protiv birokratije.
Uprkos svemu, rezultat njihove akcije bio je u korist dolazećih
vlasnika kapitala, a oni su izbačeni na ulicu. Isto tako radnički
Kragujevac je donedavno imao vlast SPO-a. Da su radnici glasali protiv
te vlasti, verovatno bi "Zastava" danas bila u nešto drukčijoj
situaciji. Mogli bi ređati još mnogo primera pristajanja radnika i
nameštenika na postojeće odnose koji su gotovo potpuno zamaglili
njihovu perspektivu života.

Radnici i nameštenici na primerima o kojima govorimo, videlo se, nisu
imali političkog subjekta, partiju, organizaciju ili pokret koji bi
bili u stanju da objasne suštinu klasnog sukoba u našem vremenu i to ne
samo u ideološkoj ravni, nego u ravni odnosa faktora razvoja i njihovog
socijalnog obličja. To je, izgleda, samo drugi izraz stereotipa svesti
kod pojedinih komunističkih organizacija, partija, ili njihovih
frakcija.

Bilo je dovoljno razloga da se u dokumentima partije Jugoslovenskih
komunista polazi od markstičke tradicije, ali i od marksizma kao
otvorenog sistema razumevanja sveta, istorije i ljudskog mišljenja. Ako
se zna da K. Marks nije znao za sijalicu, onda je logično da je njegova
misao na određen način bila uslovljena i stepenom razvoja proizvodnih
snaga uz svu njegovu genijalnost. Čak ni akteri marksizma kao otvorenog
sistema još uvek nisu detaljno osvetlili raspad sistema vrednosti
socijlisitčkih društva, pa tako ni našeg društva koje je razvijalo
samoupravljanje.

Kako se moglo desiti da više od deceniju i po, pedesitih i šezdesetih
godina prošlog (XX) veka, stopa razvoja naših privrednih potencijala
bude između 8-10%, a da se posle velikog entuzijazma proizvođača dođe u
ekonomsku krizu, pa u raspad sistema. To traži odgovor i na pitanje: da
li su svi motivacioni faktori društvene svojine nad sredstvima za
proizvodnju bili adekvatno razvijeni, ili uopšte da li se o njima
teorijski i operacionalno mislilo?! Da li je istina da je privatna
svojina pokazala superiornost u pogledu motiva proizvodnje u odnosu na
društvene oblike svojine?

Upozorovamo na misao Dositeja na početku ovog teksta. Radi se o tome da
se objašnjenje sveta i istorije misli iz vremena u kome živimo i na tim
osnovama gradi strategija i taktika klasne borbe. Taj pojam je čak i
zaboravljen, iako samo Evropa ima preko 24 miliona nezaposlenih, a naša
zemlja oko 2.000.000 nezaposlenih, ili nedovoljno produk tivno
zaposlenih.

Gruba je revandikacija ekonomskog liberalizma koji se u nas javlja u
vidu tranzicije, što je drugi izraz za uspostavljanje kapitalizma.
Takav društveni odnos čini da u paramparačad uništi sve rezultate
klasne borbe radnika, a radničke sindikate i druge političke subjekte
učini svojom funkcijom. Tako se moglo desiti da su radnički sindikati
svojom praksom i realnom borbom reducirani na uvrijerizam - golo
preživljavanje od danas do sutra bez razvijene i teorijski utemeljene
strategije klasne borbe. Tu borbu je zamenila formula klasnog mira kao
pretpostavka rešavanja ne samo socijalnih konflikata, nego i odnosa
faktora proizvodnje i razvoja. Socijaldemokratske partije kao
funkcioneri kapitala i njegovih vlasnika tzv. socijalnim programima u
tranziciji amortizuju snagu klasnog naboja i "drže stanje socijalne
ravnoteže" kao pretpostavku razvoja kapitalizma i mirne otimačine
stvorenih vrednosti nekoliko generacija radnika i drugih stvaralaca
vrednosti. Stoga je potrebno prepoznati temelje manipulacije sa svetom
rada, odnosno, sa širokim krugom eksploatisanih aktera proizvodnje i
društvenih odnosa.

Ako plediramo za novu svest to znači da se na temeljima marksističke
analize stvarnosti u kojoj živimo konstituišu pretpostavke razvoja
teorije, ili teorijskih pretpostavki savremene klasne borbe koja treba
da prevlada prekid te borbe i da se razvija na novim osnovama.

II.

Ne treba dokazivati da je aktuelnim akterima rada, a to su brojni
socio-profesionalni slojevi i grupe, potrebna politička partija.
Primera radi, kad je Marks inicirao Savez komunista, on ga je teorijski
koncipirao u vremenu tadašnjeg razvoja kapitalističkih odnosa i njihove
stvarnosti.

Svet novih tehnologija, informatičkih, organizacijskih, proizvodnih,
upravljačkih i menadžerskih, pokriva široka i složena polja aktera rada
različitog stepena složenosti. To će reći da savremena podela rada i
njeni zakoni utiču na formiranje savremene strukture društva koja na
određen način izražava svu složenost ne samo tehnologija nego i samog
modernog načina proizvodnje. U tom načinu proizvodnje moderna partija
sa komunističkim predznakom valja da traži oslone tačke svoje
ideologije kao sistema vrednosti aktera rada koji su izloženi
eksploataciji. Šta se može pokazati?

a) da je svest o eksplotaciji pojednih, socio-profesionalnih grupa i
slojeva različita,
b) da datost svog radnog položaja različito doživljavaju,
c) da tako strukturirana, da ne kažemo rascepkana, svest aktera rada
odgvovara vlasnicima kapitala i njhovim funcionerima različitog profila
- od političkog do profesionalno-menadžerskog.

Zato je neophodno da komunistička organizacija u svojim redovima
formira svest sa dve neophodne dimenzije:

a) svest o stvarnosti rada i položaju njegovih aktera u uslovima
modernih proizvodnih snaga i načina proizvodnje, i
b) da tu svest "unosi" među aktere rada.

Tako se može očekivati da partija poveže rascepkanu svest aktera rada,
da ti akteri budući da su nosioci modernog načina proizvodnje "dobiju"
i modernu svest o tom načinu proizvodnje, te tako, naravno,
organizovani u partiju emancipatorskog karaktera predstavljaju novi
levi pokret - pokret ljudske emancipacije koji u istorijskom toku
dovodi u pitanje i oblike političkog organizovanja koje poznaje
građansko društvo pa i društvo prelaznog perioda.

III.

Širenje socijalne osnove komunističke organizacije zahteva promene u
svim oblicima organizovanja aktera rada. Komunistička organizacija, ili
partija samo je jedan oblik političkog organizovanja radništva i drugih
radnih slojeva - aktera rada, o čemu je već ukazano u Komunističkom
manifestu, ali u datom istorijskom kontekstu novog načina proizvodnje
dolazi se do novog odnosa pokreta i organizacije, ili pokreta i
partije. Taj novi kvalitet je sadržan u činjenici što razuđen
demokratski pokret blokira svaki oblik birokratizacije partije ili
organizacije u širem smislu, tj.u svim njenim pojavnim oblicima u
delatnosti aktera rada.

Ako se, čak i letimično, realno ocenjuje politički uticaj i objektivna
snaga oblika partijskog organizovanja ljudi u partijama sa
komunističkim predznakom, a ima ih u našem društvu pet-šest, videće se
da je taj uticaj ne samo mali, nego neplodotvoran. To je pre svega zato
što se dijalektičke kategorije stvarnog i mogućeg ne misle u trendu
novog načina proizvodnje i mogućnosti borbe za emancipaciju. Tome valja
dodati stereotipe stare svesti koja se kreće od bivšeg ideopoklonstva
vođstvu do aktuelnog kritičkog odnosa prema vođstvu u datim uslovima
rada bez obzira na spoznaju teških uslova i realne ograničenosti
emancipatorskog delovanja komunista u sadašnjosti libernog - divljeg
kapitalizma. Pri tome, naravno, ne treba gubiti s uma da je
antikomunistička histerija, nekad najjača od bivših komunista, ostavila
trag u svesti ljudi, nekad strah, a nekad potiranje "bivših" vrednosti
iz više složenih razloga.

Ako apelujemo za potrebu novog kvaliteta svesti to je samo drugi izraz
da ona treba da se konstituiše na temelju svestrane analize stvarnosti
rada i položaja svih aktera rada u datim istorijskim oklnostima. Stoga
kriza, zastoji, napuštanje sistema vrednosti tradicionalnog nasleđa KPJ
i SKJ, faktički stvara kumulaciju saznanja.ali i socijalnih snaga koje
će napraviti nove prodore, naći nove veze, inicirati nove akcije protiv
kapitalističkih odnosa u današnjim obrisima i pojavnim oblicima. To se
dešava u svetskim razmerama jer kapital nema društvenog smisla, ako se
ne rađa ona socijalna snaga koja ga dovodi u pitanje i koja pokazuje da
je moguć drugi način proizvodnje u kojima akteri rada neće biti
eksploatisani, ili će se organizovati u partiju koja će biti svestan
nosilac borbe protiv takvih odnosa koji su aistorijski u uslovima
modernih proizvodnih snaga. Zato ideja emacipacije ljudi, slobode
stvaralaštva i rada, kao i slobode rada, odnosno njegovog oslobađanja
jeste i ostaje jedna od najvećih i najhumanijih ideja dvadest i prvog
veka.


Beograd, maja 2004.

Prof. dr Dragomir Drašković


=== 2 ===


http://komunist.free.fr/arhiva/jun2004/draskovic.html

KOMUNIST
Arhiva : : Jun 2004.

Fašizam ante portas - stop hortijevcima i folksdojčerima!

Najnoviji događaji u Novom Sadu - skup hortijevaca, kako su novine
objavile, u režiji lista "MAĐAR SO" upozoravaju da ideja fašizma nije
mrtva. Pri tome je opasnije za savremenu civilizaciju da se ona danas
javlja u vidu revandikacije. Nije reč o uspomenama, što se želi
nametnuti naivnima, nego o fašizmu koji je ostavio stravične posledice
na našim prostorima, ali i u dušama naših ljudi. To se neda zaboraviti.
Usput da kažemo da su nam neki sadašnji zvaničnici u politici naše
pokrajine, pretili banderama i vešanjem upravo blizu Terazija, gde se
to i desilo za vreme fašističke okupacije naše zemlje. Da li je
slučajno da onaj koji je pretio vešanjem na bandere, da taj današnji
politički časnik na visokoj političkoj funkciji u Vojvodini, upravo
nije ništa uradio da spreči pojavu hortijevaca i folksdojčera?! Ima li
u toj pojavi nekog sistema? Kako su pisale novine, naravno, ako im je
verovati u celu stvar su bili uključeni i neki čelnici partija sa
prostora naše ravne pokrajine. Kako beše ona narodna: držte vuka, a
lisica meso jede! Ako se čak u njihovoj političkoj akciji može naći
neko racionalno jezgro u kritici partija sa izraženijim nacionalnim
predznakom, ili nacionalnom tradicijom, prosto je neverovatno da mlako
reguju na revandikaciju fašizma, i blago rečeno,čak ga i odobravaju.

Naš sused - Mađarska, nedavno je ušla u EU. Srećno, dakle! Ali, treba
očekivati da se taj ULAZAK ne poklapa valjda sa manifestacijom
hortijevaca koji su se "odužili domovini" i masovno ubijali Srbe,
Jevreje i Cigane. Šta je to u samom biću pojave, identičnosti vremena
jednog NACIONALNOG SLAVLJA, ali i nacionalne sramote "služenja
domovini" kao fašističkom prirešku, ili fašističkom savezniku. Za
očekivati je da zvanična Mađarska nešto kaže, pa makar i podržala taj
skup i javi da bar znamo sa kim imamo posla u celosti, te da u toj
celosti još jednom valorizujemo političko i istorijsko iskustvo koje
imamo. Sve to NEĆE PROĆI. Ovo društvo uz sve njegove protivrečnosti i
turbulencije, uvek je sužavalo prostor neslobodi, a naročito fašizmu.
NEĆE PROĆI, naša je poruka sigurna i odlučna.

Maja 2004.

Prof. dr Dragomir Drašković

[ isto gledaj:
Rade Drobac:"Intelektualci na meti vlasti i njenih satelita"
http://www.artel.co.yu/sr/reakcije_citalaca/2004-05-13_1.html
Dr Ivica Stojanovic: Intelektualci i drustvena stvarnost
http://www.artel.co.yu/sr/reakcije_citalaca/2004-05-13.html ]

http://www.artel.co.yu/sr/reakcije_citalaca/2004-06-15_1.html

Oskar Kovac: Nauka i intelektualci

BEOGRADSKI FORUM ZA SVET RAVNOPRAVNIH
Beograd, 08. maj 2004. godine
Etnografski muzej, Beograd
Okrugli sto na temu: "Intelektualci i drustvena stvarnost"

Izlaganje prof. OSKARA KOVACA


Kada smo na sednici Upravnog odbora pripremali ovaj skup, razgovarali
smo o tome šta sve ulazi u krug planirane teme. Ja sam se tada
opredelio za pitanje: gde su intelektualci u rasponu od liberalizma do
socijalizma. Danas sam svoju temu drugacije srocio. Zakljucio sam da
ako ja govorim na tu temu, nece biti zapleta, svako ce pomisliti: pa
znamo mi šta on prica; on je za socijalizam, za društvenu svojinu i za
samoupravljanje. Zbog toga sam ušao u materiju koju su ovde pre svega
filozofi izlagali.
Namera mi je da sagledam da li izmedu nauke i intelektualaca postoji
veza, i kakva veza, i da li je svaki naucnik po definiciji
intelektualac ili nije. Vec smo danas culi da je uslov da bi neko bio
intelektualac dvostruk. Postoji potreban i postoji dovoljan uslov.
Potreban uslov je definisan tako da svako ko je kompetentan za neki
stvaralacki rad ima potreban uslov da postane intelektualac, ali
intelektualac je samo onaj koji je svestan posledica svog rada i snosi
odgovornost za šire posledice svog rada.
Ja sam naravno, pošto govorim o vezi izmedu nauke i intelektualaca,
hteo nešto malo da koristim i naucni metod, a pošto sam ekonomist hteo
sam da vidim da li su se ekonomisti uopšte bavili tim pitanjem, da li
se na njihov rad odnose neke eticke i moralne norme ili ne. Odabrao dva
veoma poznata teksta ekonomske literature koji su u neposrednoj vezi sa
ovom dilemom.
Prvi tekst, moram da kažem, je iz daleke 1968. godine, nakon što je
Amerika izgubila vijetnamski rat i kada se, s razlogom, preispitivala
uzduž i popreko. Tekst je u stvari bila uvodna beseda tadašnjeg
predsednika Americke asocijacije ekonomista, tada najvece populacije
strucnih ekonomista u svetu. Covek je bio Kenet Boulding, a tekst nosi
naslov: Ekonomija kao moralna nauka. Naravno, to je loš prevod, a
trebalo bi da sadrži pitanje da li ekonomija spada u one nauke koje se
ticu morala i etike? Naravno, pocetak njegovog izlaganja se vezuje za
formalne argumente i kaže: Adam Smit, otac moderne ekonomske nauke, bio
je profesor filozofije morala. Do pocetka prošlog veka, u Kembridžu,
ekonomija je bila u toj grupi naucnih disciplina. Zajedno su se
proucavale, dakle, filozofija morala, etika, ekonomija i još neke
društvene nauke. Vec stoga može da se kaže, da po svom nastanku,
ekonomija jeste moralna nauka.
Onda je profersor Boulding rekao da je svestan da je time šokirao
americke ekonomiste, zato što se vec usvojilo široko usadeno mišljenje
da nauka ne sme da ima vrednosnih sudova i da je sreca što se nauka
oslobodila srednjovekovnih metoda u kojima je bilo jako mnogo
vrednosnih sudova. Ali pošto je on smatrao da svaka potkultura, pa i
naucna potkultura ima svoj sistem normi, etickih i moralnih, (a mora da
postoji i širi sistem moralnih normi i socijalnih vrednosti) smatrao je
potrebnim da objasni zašto tako misli i rekao je ovako: "svaka kultura,
a nauka takode u izvesnom smislu spada u kulturu, i svaka subkultura se
karakteriše sa jednim jezgrom, sa jednom grupom zajednickih vrednosti,
jednog vrednosnog sistema bez kojeg nijedna kultura ne može da
postoji''. U stvari, kulture u svetu po tome fakticki klasifikujemo i
razlikujemo. Apsurd je da se misli da nauka može da postoji bez
sopstvene skale vrednosti i da ona nije dužna da poštuje neku širu
skalu društvenih vrednosti.
Boulding, dakle, kaže da nauka ima svoju subkulturu ili svoj sistem
moralnih i etickih principa, pa ih nabraja: "prvo to je želja za
istinitošcu, drugo, to je znatiželja, trece, to je želja da se sve
tacno izmeri i kvantifikuje, cetvrto, da se pažljivo posmatra i
eksperimentiše i na kraju to je objektivnost.'' To su najvažniji
principi te subkulture bez koje nauka ne bi ni mogla da se razvija.
Zašto je takva subkultura bila neophodna? Zato da bi medu radnicima
koji rade u oblasti nauke bio stvoren jedan sistem komunikacije. A na
pitanje zašto onda u nauci u nekim stvarima uopšte nema nikakve
rasprave, odgovara: "pa nema rasprave zato što je stvar završena putem
naucnog metoda ili primene ovog sistema vrednosti i moralnih principa".
Pitagorinu teoremu nece niko više da diskutuje zato što je dokazana.
Pretpostavka, analiza, dokaz, zakljucak. Dakle, to je naucni metod ,
njemu je svojstven jedan sistem vrednosti, bez obzira koliko je to uzan
sistem bio.
U nekim naukama sam metod istraživanja ili rezultat istraživanja
postavlja eticka pitanja. Uzmite nuklearnu fiziku, genetiku, genetski
modifikovane organizme. Da li naucnik u toj oblasti može da deluje a da
sem svog sopstvenog sistema vrednosti ne uzme u obzir odgovornost po
nekoj široj društvenoj skali vrednosti za implikacije rezulata svog
istraživanja. U nauci je inace poznat Hajzenbergov princip koji kaže da
izucavajuci nešto, vi menjate predmet svog istraživanja. Prema tome,
nauka nije nevina, ona menja stvari i valjda ona snosi neku odgovornost
za ono što menja i ima neku odgovornost prema društvu ciji je sastavni
deo.
Još više, ne samo da nauka menja nešto u društvu, nego nauka fakticki
stvara i buducnost u izvesnom smislu. Evo, ove oblasti nauke koje su
danas vec bile nabrojane, u velikom stepenu predodreduju buducnost
covecanstva, a društvene nauke tu nisu izuzetak. Zašto? Pa zato što: "
u društvenim naukama mi možemo da predvidimo samo ono u cemu aktivno
ucestvujemo ''. Na jednom od naših prethodnih skupova smo razgovarali o
državnim i nacionalnim prioritetima i o nekim koncepcijama razvoja.
Tacno je da možemo da postavimo neku koncepciju i da preduzmemo sve što
treba da se ta koncepcija ostvari. Onda postoji verovatnoca da ce se ta
prognoza ostvariti, ali ako nemamo koncepciju i ne brinemo kako cemo je
ostvariti, u društvenim naukama nije moguca prognoza.
Problem se proširuje utoliko što naucna subkultura mora da se poštuje,
a postoji i širi društveni uticaj nauke zbog cega svaki naucnik mora da
ima odgovornost prema društvu ciji je sastavni deo i mora da poštuje
njegov vrednosni sistem. Da li baš svi naucnici to rade? Da li to
poštuju? Ja sam uzeo jednoga, bar za mene kontraverznog, kao
ilustraciju.
Svi se, nadam se, secate 1992. godine kada je covek po imenu Frencis
Fukujama objavio knjigu "Kraj istorije i poslednji covek". Suština
njene poruke je da je u svetu pobedio liberalni kapitalizam kao jedino
moguce društveno uredenje, da je globalizacija to na neki nacin
potvrdila i da sada više nema drugog i boljeg sistema i nema drugog
coveka do onoga koji je produkt tog sistema. Ja sam i tada imao problem
da razumem, narocito naslov, jer kaže: kraj istorije?! Znate kako,
jucerašnja sadašnjost je danas istorija. Ako naša sadašnjost nikada ne
bude postala istorija to znaci da nema buducnosti. Ne verujem da je to
hteo da kaže. Verovatno je postao svestan toga, pa u jednom radu koji
je Medunarodni monetarni fond objavio 2000. godine, on govori sasvim
drugo. Verovali ili ne, naslov tog njegovog rada je "Društveni kapital
i civilno društvo ". Frensis Fukujama, - proverio sam da li je to taj
Fukujama. Jeste! Jedino što nije citirao svoju knjigu iz 1992. godine.
Kakve veze njegovo ponašanje ima sa našom temom? On sada , posle kraja
istorije, govori o jednom, u kapitalizmu neprihvacenom, neformalnom
sistemu društvenih vrednosti i društvenih odnosa. Zapravo, kao
socijalni kapital on sada obeležava neformalne odnose medu ljudima koji
olakšavaju život zato što se ne može sve propisima regulisati. Eto, on
je za mene primer kontraverznog intelektualca koji ima pravo da se
predomisli. Bolje da je ovo napisao 1992. godine. Evo samo nekoliko
njegovih argumenata. On kaže: "društveni kapital je neka ustaljena
neformalna norma koja unapreduje saradnju izmedu više licnosti, ljudi i
grupa i te norme moraju da budu prihvacene ali bez prinude, bez zakona
itd. u stvarnim ljudskim odnosima u kojima, naravno, postoje medusobni
odnosi reciprociteta i poštenog delovanja'' .
Ne cini bilo koja takva neformalna norma socijalni kapital, nego to je
ona vrsta odnosa koja dovodi do kooperacije medu ljudima i koja je,
naravno, zasnovana na socijalnim vrednostima koje sam malopre baš i
nabrojao. U tom smislu on kaže da ima i takvih neformalnih normi i
takvih okupljanja ljudi koja ne nose ovu pozitivnu konotaciju kao što
su verske sekte i neke druge grupe. Njih bi mogli da oznacimo kao
socijalni kapital sa negativnim predznakom. Na pitanje kakve razlike
postoje izmedu neopredmecenog socijalnog kapitala koji postoji u svim
tradicionalnim društvima, pa i nerazvijenim zemljama, i opredmecenog
socijalnog kapitala, njegov odgovor je da nema nikakve razlike. Zašto?
Kriticari ove forme, dakle nematerijalizovanog, neopipljivog društvenog
kapitala kažu da on ponekad daje loše rezultate. To nije valjani
kriterijum za njegovo razlikovanje od opredmecenog društvenog kapitala.
I fizicki kapital može da se uloži u ratnu opremu, nuklearnu opremu,
bojne otrove. To, dakle, nije nikakav argument. Društvo ima zakone i
norme koje ce i kod fizickog i ovog drugog, socijalnog kapitala
nastojati da ogranice sve što je nepoželjno. Prema tome, nema nikakve
razlike izmedu jednog i drugog oblika kapitala. U stvari, mi znamo za
mnoge druge, vec odavno potpuno prihvacene, oblike neopipljivog
kapitala kao što su industrijska i intelektualna svojina. Prema tome,
ovaj oblik društvenog kapitala se ravnopravno uvršcuje u sve druge
oblike kapitala.
Važno je pitanje: koja je funkcija tog društvenog kapitala u modernom
društvu. Uvodna recenica Fukujame tvrdi da je ekonomska funkcija
socijalnog kapitala, društvenog kapitala, da smanji transakcione
troškove u privredi koji su inace vezani za formalne mehanizme
koordinacije koji ne mogu do kraja da predvide sve situacije koje
nastaju u ekonomskom životu. To nadoknaduje postojanje socijalnog
kapitala.
Postavlja se pitanje da li uopšte može da se izmeri socijalni kapital
da bi se dokazalo da postoji. Naravno da može. Kada se preduzeca kupuju
i prodaju, šta se sve vrednuje? Vrednuje se fizicki kapital, zgrade,
oprema i drugo. Eventualno se vrednuje kvalifikaciona struktura kadra
koji je tu, znaci ljudski kapital. Fizicki kapital i ljudski kapital
samo su deo ukupnog kapitala. Razliku do kupoprodajne cene cini opisani
društveni kapital. Svako ce rado da kupi firmu u kojoj je društveni
kapital prisutan i rešava konfliktne situacije, a nece se rado kupovati
firma u kojoj se, u nedostatku društvenog kapitala, vrlo teško radi i
upravlja.
Bio sam jako znatiželjan da saznam šta je Fukujamu motivisalo da izvede
ovakav ''kopernikanski obrt'' i onda sam pogledao gde je on podneo svoj
referat. Podneo ga je na simpozijumu Medunarodnog monetarnog fonda o
tzv. drugom krugu ekonomskih reformi. I sve mi je postalo jasno. U
prvom krugu ekonomskih reformi sav kolektivni kapital u svetu je
trebalo da se uništi. Državna svojina, društvena svojina, kolektivna
svojina, itd. Sve je moralo da postane privatna svojina da bi se uzele
dizgine vlasti. Nakon što je to uradeno, zašto kapitalisti ne bi
koristili socijalni kapital. Pa on zaista rešava stvari. Nalazi se
unutar cene, tj. vrednosti samog preduzeca, a ništa ne košta, jer su ga
ljudi sami stvorili da bi lakše i bolje živeli.
Samo jednu recenicu o trecem dokazu koji sam hteo da izložim a znam da
nema prostora. To je pitanje globalizacije koje smo vec dotakli. Znamo
koliko je bilo ubedivanja da je to neminovno, univerzalno dobro, itd.
Nedavno sam dobio iz Ženeve, iz Konferencije UN za trgovinu i razvoj,
jednu analizu dvojice ljudi koje poznajem i cenim. Jedan radi u toj
instituciji, a drugi je do nedavna vodio ekonomsku analizu u Ekonomskoj
komisiji UN za Evropu. Napravili su veoma ozbiljnu analizu, opet je
naslov skoro neprevodiv jer kaže ''Globalizacija na drugi pogled.''
Ponovo su razmotrili ceo fenomen globalizacije i rekli sledece: "naš
tekst, naš papir odbija, ne prihvata karakterizaciju globalizacije kao
autonomnog i nezaustavljivog procesa koji na neki nacin guraju
impersonalne snage tržišta i tehnicki progres......."tržišne snage su
formirane i kontrolisane izborom nekim, i zavise od institucionalnog
okruženja u kojima su te odluke pravljene. U odsustvu odgovarajuceg
institucionalog okruženja i potrebnih proizvodnih kapaciteta, brza
liberalizacija ce pre da dovede do stagnacije i nezaposlenosti nego
privrednog rasta i rasta društvenog proizvoda po stanovniku. Mi smo,
(tj. autori) pokazali da je protekli period globalizacije zemljama u
razvoju doneo više štete nego koristi i, ako hocemo da to promenimo,
ubuduce makroekonomska politika u svetu mora da se formuliše tako da
mnogo više uzima u obzir interese i potrebe zemalja u razvoju. Zemljama
u razvoju se mora obezbediti mnogo veca zastupljenost u telima koja
formulišu i primenjuju pravila u svetskoj privredi."

http://auth.unimondo.org/cfdocs/obportal/
index.cfm?fuseaction=news.notizia&NewsID=3178

La jugo-nostalgia dei Croati


Rimpianto di una migliore qualità della vita e espressione di
appartenenza ad un comune milieu culturale, la jugo-nostalgia esula da
una sfera unicamente politica e coinvolge vecchi e giovani. Che ora
dicono: "Era meglio quando si stava peggio".

(16/06/2004) Da Osijek, scrive Drago Hedl

Neppure un mese fa, il 25 maggio, gente comune e ex combattenti
partigiani hanno celebrato il compleanno di Josip Broz Tito, il
presidente jugoslavo morto nel 1980, a Kumrovec, suo luogo di nascita.
Ora, il 22 giugno prossimo, Zagabria ospiterà la presentazione del
libro “Lessico della mitologia jugoslava”. I due eventi, apparentemente
non collegati fra loro, dimostrano che una parte della popolazione
croata continua a serbare una certa nostalgia per la Jugoslavia, il
rimpianto per la vita nell’ex Stato dei Serbi, Croati, Bosniaci,
Sloveni, Montenegrini, Macedoni e Albanesi.

Mentre il raduno nella Kumrovec di Tito, luogo che una volta
rappresentava la meta obbligatoria di gite scolastiche, rappresenta una
cerimonia quasi rituale dei rimanenti antifascisti, il libro che verrà
presentato a Zagabria è una vera enciclopedia della jugo-nostalgia.

Uno degli editori, Đorđe Matić, di Zagabria, afferma che questo libro,
piuttosto corposo, con le sue 400 pagine e quasi un migliaio di note, è
un promemoria di ogni cosa che i cittadini della ex Jugoslavia
ricordano ancora oggi con rimpianto a proposito dei suoi 50 anni di
esistenza. Tra le mille voci del “Lessico della Mitologia Jugoslava” ci
sono notizie sulla prima macchina jugoslava, la italiana Fiat 750,
costruita sotto licenza; i viaggi a Trieste per comprare beni
dell’Europa occidentale che non si potevano trovare nei negozi della
Jugoslavia; i primi gruppi rock jugoslavi; le vacanze di massa nelle
residenze estive dei lavoratori, i viaggi delle squadre di lavoro
giovanili, e personalità come quella del presidente Tito.

La nostalgia per la Jugoslavia è davvero così diffusa nella società
croata odierna? La questione è stata nuovamente sollevata quando i voti
della Croazia hanno assegnato il massimo dei punti alla canzone della
Serbia e Montenegro al festival della canzone Eurovision, che si è
tenuto a Istanbul all’inizio di maggio.

Se una cosa simile fosse capitata solo 5 o 6 anni fa, durante la
presidenza di Franjo Tuđman, si sarebbero avute grandi reazioni da
parte dei politici e commenti sui giornali e le televisioni controllati
dal governo, che avrebbero definito l’episodio come un tradimento. Allo
stesso tempo, si sarebbe lanciata una battaglia contro le “forze non
ancora sconfitte” che rifiutano di vedere la Croazia come un Paese
autonomo, sovrano e indipendente, e che invece cercano di restaurare la
Jugoslavia.

In effetti, la jugo-nostalgia era considerata più o meno come
tradimento durante il governo autocratico del presidente croato Franjo
Tuđman (1990-1999). La paranoia di Tuđman aveva portato a cambiare i
nomi delle squadre di calcio, anche se i tifosi della popolarissima
“Dinamo” di Zagabria, il cui nome era stato cambiato in “Croazia”,
continuavano a gridare il “sacro nome di Dinamo” durante le partite.
Tuđman aveva detto loro che se volevano tifare la Dinamo era meglio se
si trasferivano nella cittadina jugoslava di Pančevo, che aveva una
squadra con lo stesso nome.

Ogni qualvolta ci fosse stata una espressione pubblica di rimpianto nei
confronti di qualcosa che era bello nella Jugoslavia – fossero anche
state cose assolutamente non minacciose come la musica o il cinema – lo
si etichettava come jugo-nostalgia. Uno jugo-nostalgico era meritevole
di disprezzo e persona non gradita nella società croata.

E tuttavia, il fatto che oggi i Croati abbiano attribuito il massimo
dei punti proprio alla canzone della Serbia e Montenegro non ha causato
particolare turbamento. Allo stesso modo, ora non c’è più molto
trambusto rispetto alle magliette con l’immagine di Josip Broz Tito che
vengono vendute in molti mercati in Croazia.

“Le magliette sono acquistate soprattutto dalla generazione più
giovane, quelli che non erano neppure nati quando Tito è morto - ci
dice un venditore al mercato di Osijek, la quarta città più grande
della Croazia, nel nord est del Paese. Vedono queste magliette così
come noi vedevamo quelle con il volto di Che Guevara, dice il
negoziante, il cui commercio sembra andare bene.”

“I film serbi si vendono bene - dichiara il proprietario di una
videoteca di Vukovar, la città croata che ha più patito durante la
guerra tra Croazia e Jugoslavia nel 1991, e che è oggi considerata come
un simbolo della sofferenza della Croazia. Io credo che si tratti di
jugo-nostalgia. La gente si sente più vicina a questi film che a quelli
stranieri. Capiscono la lingua, e le situazioni affrontate sono simili
a quelle che vedono nel proprio Paese.”

Dražen Lalić, noto sociologo di Zagabria, ha un’opinione simile: “La
jugo-nostalgia è un sentimento molto comune in un segmento della
popolazione, e non solo tra i più anziani, ma anche tra i più giovani.
Questi ultimi, tuttavia, lo sentono solamente a livello culturale, e
non politico”, spiega Lalić. “Dopo una lunga insistenza sul fatto che
la Croazia appartiene esclusivamente al milieu culturale della Europa
centrale e mediterranea, ora diventa sempre più evidente che, prendendo
in considerazione lo stile di vita dei propri cittadini, la mentalità,
i simboli e tutto quanto costituisce la cultura, la Croazia appartiene
anche al milieu culturale balcanico. E noi associamo questo con la
Jugoslavia, così che tutti quelli che sentono come proprio questo
milieu – perché ne comprendono la lingua e la vicinanza culturale –
vengono definiti jugo-nostalgici.”

Lalić sostiene che gli jugo-nostalgici politici comprendono un numero
poco significativo di anziani e di persone che hanno perso le proprie
posizioni politiche al momento della divisione del Paese. Oggi, ricorda
Lalić, le persone di questo tipo sono molto poche.

“La jugo-nostalgia esiste, ma la gente non rimpiange la Jugoslavia come
ex Stato; rimpiangono la qualità della vita di cui lì potevano godere.
Credono che la vita fosse molto migliore in Jugoslavia – erano più
sicuri, avevano uno standard di vita superiore, un lavoro sicuro e un
miglior sistema sanitario di quello che hanno ora” - afferma Milanka
Opačić, 36 anni, vice presidente del partito socialdemocratico (SDP),
un partito che i nazionalisti accusavano di tendenze pro jugoslave
mentre era al potere nel corso degli ultimi 4 anni.

Le parole della nota esponente politica della giovane generazione
riecheggiano in quelle di Josip Horvat, un pensionato, che lavorava per
la grande ditta di Zagabria “Rade Končar”.

“Avevo un lavoro sicuro, una cosa che i miei figli non hanno; non
dovevo pagare per la assicurazione medica addizionale, cosa che i miei
figli invece devono fare; potevo camminare per Zagabria nel mezzo della
notte, senza preoccuparmi del fatto che qualcuno avrebbe potuto
derubarmi, cosa che ora invece neppure oso fare. Era meglio, la vita
era più semplice e non c’erano così tanta criminalità e furti - dice
Horvat.”

I politici e i media croati non spaventano più il pubblico con la
possibilità di una restaurazione della Jugoslavia, come durante i tempi
di Tuđman. La Croazia si sta avvicinando alla Unione Europea, nella
quale spera di entrare nel 2007, insieme a Bulgaria e Romania. La
Jugoslavia viene ora considerata come un qualcosa di andato per sempre,
un tentativo politico fallito impossibile da resuscitare. Questo è il
motivo per cui i rimanenti jugo-nostalgici in Croazia sono ormai
considerati come dei romantici, non dei nemici dello Stato, come
durante il periodo del governo del nazionalista Franjo Tuđman.


» Fonte: da Osijek, Drago Hedl
© Osservatorio sui Balcani